R. RAJABOV
gradus haroratda qizdirib yelim (qatron) m um olganlar va nayza uchini
yog‘ochga shu m um bilan yopishtirganlar. Bunday topilm alar Osiyo va
Yevropaning k o ‘p hududlaridan topilgan.
X IX asrda fanda neandertallar rivojlanishning quyi qism ida bo‘lgan
tur degan tushunchalar mavjud edi. A mm o keyingi tadqiqotlar buning ak
sini k o ‘rsatdi. Ular rivojlangan tafakkurga va tilga ega b o ‘lganlar. Ularda
atrof-m uhit va o ‘zlari to ‘g ‘risida tasavvur, tushunchalar boMgan. Osi
yo va Yevropadan topilgan neandertal qoldiqlari ularda ilk diniy tasav-
vurlar shakllanganidan dalolat beradi. Q abrlarda tosh m ehnat qurollari
(O 'zbekiston, Teshiktosh g ‘ori), chig‘anoqlardan teshib qilingan m unc-
hoq (Ispaniya) topilgan. Dafn m arosim lari shakllangan; Ispaniyada 10 ta
neandertal qoldiqlari topilib, ulardan uchtasi ayol skeleti alohida qo‘yil-
gan. Ayol skeleti yonida qoplon panjasi qo ‘yilgan. Hozirgi A m erika hin-
dularida ham ayiq panjasini oMja ramzi sifatida qabrga qo‘yish rusum i
mavjud. N eandertallar ram zlardan foydalanganlar. Ispaniyada topilgan
neandertal qoldiqlari suyagidan yasalgan uchi oMkir qurolda qizil rang-
li pigm ent, qizil m ineral qoldigM mavjud. O 'rtay er dengizi qirg‘oqlari-
da chig‘anoqlardan neandertallar kosm etika m aqsadida foydalanganlar.
O 'zlarini boshqalardan ajratish uchun ular badanlarini qizilga bo ‘yagan-
lar.
Bundan 40 yil oldin m uzlikning yangi bosqichi boshlandi. B undan 40
m ing yil oldin A frikadan Osiyo va Yevropaga hom o sapiens kirib keldi.
Ular neandertallarga qaraganda ancha rivojlangan edi. Hom o sapiens ke-
yingi 10 yil davom ida neandertallar bilan kurashib Osiyo va Yevropani,
keyin esa boshqa qit'alarini o ‘zlashtirdi. N eandertallar turi oMimga mah-
kum etilib, bundan 30 m ing yil oldin toMa qirilib ketdi. Hom o sapiens
taraqqiyotda neandertallardan ustun turar edi.
Hozirgi zam on fani neandertallar genom ini (genom - xrom osom alar
to ‘plam i) DNK sini, uning 30 m ing yil oldingi qoldiqlari b o ‘yicha tik-
ladi. 4 yil davom ida neandertal ayol skeleti DNK si ustida tadqiqot olib
borildi. Ayol skeleti DNK si bilan har xil 5 etnik guruhning vakillarini
DNK si taqqoslandi. Tadqiqotlarda Osiyo va Yevropa etnik guruhlari ne
andertal DNK sini m eros qilib olganlari aniqlandi. A frikaliklam ing DNK
si esa unga o ‘xsham aydi. Zam onaviy odam ning D N K sida neandertallar
DNK si bir foizdan 4 foizgacha, xitoyliklarda neandertallar DNKsi kam
m iqdorda 2% ni, yevropaliklarda esa 4% ni tashkil etadi. Italiyaning
Taskana viloyatidan topilgan neandertal qoldiqlari zamonaviy odam bi
Do'stlaringiz bilan baham: