Ravshan rajabov jahon sivilizatsiyalari tarixi


dorligini  oshirishning  eng  muhim  rag‘batlantiruvchi  omili  o ‘zining  oila  a’jtolttriga



Download 7,88 Mb.
Pdf ko'rish
bet52/126
Sana18.01.2022
Hajmi7,88 Mb.
#385540
1   ...   48   49   50   51   52   53   54   55   ...   126
Bog'liq
jahon sivilizatsiyalari tarixi

dorligini 
oshirishning  eng  muhim  rag‘batlantiruvchi  omili  o ‘zining  oila 
a’jtolttriga 
(ota tomonidan) meros bo‘lib o‘tadigan xususiy mulk bo‘ldi.
Zumonaviy iqtisodiy tilda aytish mumkinki, birinchi bor ko‘p ukladli 
iqtisodiyot 
paydo bo‘ldi.  Taqsimotda bir tekislikni  bartaraf qilish,  ishlab 
chiqarish 
vositalari  va  ishlab  chiqarish  natijalarini  xususiy  o‘zlashtirish 
o‘zi 
va  oilasi  uchun  mulkni  ko‘paytirishga  iqtisodiy  manfaatdorlikni 
yiTtttdi. 
Mehnat unumdorligini oshirishga intilishni kuchaytiradigan foy-
53


R.  RAJABOV
\
dani  k o ‘z!ab,  ayirboshlashni  am alga oshirish,  boylik to ‘plash, yaxshi  uy- 
lar qurish,  bezak-taqinchoqlarga ega boMish  m otivatsiya m exanizmlarini 
harakatga keltirdi.  Bu rivojlanish sur’atini k o ‘p m arta jadallashtirdi.
Q o‘shni  urug‘-qabila boshliqlari,  harbiy  boshliqlar,  kohinlar, jam oa- 
ning tadbirkor a ’zolari eng yaxshi yerlar, chorva, o ‘tloq-yaylovlar, harbiy 
o ija la rn i  o ‘zlashtirib,  ularga  egalik  huquqini  o ‘z  q o ila rid a   to ‘pladilar. 
Hukmron  tabaqa  ana  shunday  paydo  bo ‘ldi.  Jam oaning  boshqa  a ’zolari 
dehqon, hunarmand,  chorvadorlar sifatida ilgari jam oa ixtiyorida boMgan 
m ulkning bir qism iga ega boMdilar. U lar turli toMov-majburiyatlami o ‘ta- 
dilar.  Jam oaning  m ulki  hisoblangan  o ‘tloqlar,  o ‘rmonlar,  suv  havzalari 
jam oaning umumiy  mulki  boMib qolaverdi.
Ilk  sinfiy  sivilizatsiyalam ing  iqtisodiy  m unosabatlarini  o ‘ziga  xos 
xususiyati  odam  m ulk  obyekti-qullar  (asir tushganlar,  qarzga  botganlar) 
boMdi.  Boshda  asirga  olinganlar  oMdirildi,  qurbonlik  qilindi  yoki  diniy 
bayramlar,  zodagonlam ing  dafn  m arosim larida  qurbonlikka keltirildilar. 
Chunki  hozircha nazorat va m ajburlashga asoslangan  qul  m ehnati  sama- 
rasiz edi.  B a’zida esa asirlam i toMa huquqli  boMmagan jam oa a ’zolariga 
aylantirdilar.
Lekin  vaqt  o ‘tishi  bilan  qul  m ehnati  q o ‘shim cha  m ahsulot  yarata 
boshladi.  Tarixchilam ing tadqiqotlariga ko ‘ra,  qulchilik je z  asrining  iqti­
sodiy asosi boMmadi.  Jez asrida q o ‘shimcha m ahsulotning asosiy qismini 
jam oachi  dehqonlar, chorvadorlar,  hunarm andlar yaratdilar.
M untazam  ayirboshlashning  rivojlanishi  turli  xil  m ahsulotlarning 
qiymatini  belgilaydigan  ekvivalent  yaratishni  talab  qildi.  Insoniyat  bu 
vazifani bajarishga d a’vogar boMgan chig‘anoq, yarim  qim m atbaho tosh- 
lar,  chorva mollari  va boshqalarni  boshda sinab ko ‘rib, je z  asrida qiym at 
oMchovi, m uom ala va ja m g ‘arish vositasi sifatida m etall, pul, oltin, keyin 
kumushni tanladi.
Takror  ishlab  chiqarishning  tuzilishi  m urakkablashdi,  hajm lari  ken- 
gaydi,  uning  uyushqoqligi  o ‘sdi.  Buni  iqtisodiyotning  asosi  boMgan 
dehqonchilik,  sug‘orm a  dehqonchilikni  yoMga  q o ‘yish  uchun  zarur 
boMgan sug‘orish tizim ini Nil,  D ajla va Frot,  Hind, Am udaryo va Sirdar- 
yo vodiylarida boshqarish m antiqiy talab qilindi.
Bir necha darajalarda takror ishlab chiqarishning pog‘onaviy tuzilishi yu­
zaga  keldi:  quyi  dehqonchilik,  chorvachilik  yoki  hunarmandchilik  oilasi, 
qo‘shni jam oa, yarim  tovar yoki tovar quldor x o ‘ajaliklari: hududiy alohi­
da hududlar Yuqori va Quyi M isr nom larida; davlat hajm i Misr, Ossuriya,

Download 7,88 Mb.

Do'stlaringiz bilan baham:
1   ...   48   49   50   51   52   53   54   55   ...   126




Ma'lumotlar bazasi mualliflik huquqi bilan himoyalangan ©hozir.org 2024
ma'muriyatiga murojaat qiling

kiriting | ro'yxatdan o'tish
    Bosh sahifa
юртда тантана
Боғда битган
Бугун юртда
Эшитганлар жилманглар
Эшитмадим деманглар
битган бодомлар
Yangiariq tumani
qitish marakazi
Raqamli texnologiyalar
ilishida muhokamadan
tasdiqqa tavsiya
tavsiya etilgan
iqtisodiyot kafedrasi
steiermarkischen landesregierung
asarlaringizni yuboring
o'zingizning asarlaringizni
Iltimos faqat
faqat o'zingizning
steierm rkischen
landesregierung fachabteilung
rkischen landesregierung
hamshira loyihasi
loyihasi mavsum
faolyatining oqibatlari
asosiy adabiyotlar
fakulteti ahborot
ahborot havfsizligi
havfsizligi kafedrasi
fanidan bo’yicha
fakulteti iqtisodiyot
boshqaruv fakulteti
chiqarishda boshqaruv
ishlab chiqarishda
iqtisodiyot fakultet
multiservis tarmoqlari
fanidan asosiy
Uzbek fanidan
mavzulari potok
asosidagi multiservis
'aliyyil a'ziym
billahil 'aliyyil
illaa billahil
quvvata illaa
falah' deganida
Kompyuter savodxonligi
bo’yicha mustaqil
'alal falah'
Hayya 'alal
'alas soloh
Hayya 'alas
mavsum boyicha


yuklab olish