R. RAJABOV
navbatdagi bosqichi y o ‘liga o ‘tishiga xalaqit berdi. M ayatnik orqatom on-
ga tebrandi - kichik, xususiy va shaxsiy mulkning qayta tug‘ ilishi, kichik va
o ‘rta biznesning rivojlanishi, erkin raqobat bevosita ishchining o ‘z mehna-
ti natijalaridan m anfaatdor boMishiga sabab boMadi. Bu sivilizatsiya uning
iqtisodiy tuzumi m ulkchilikning faqat bir shakliga asoslangan tushuncha-
sidan xoli boMish kerak. Iqtisodiyot ham m a vaqt ko‘p ukladli, unda o ‘zaro
bogMangan hukm ron m ulkchilikning yetakchi shakli o‘tm ishda va tugMla-
yotgan kelajak ukladlar unsurlari «birinchi skripka» rolini o ‘ynovchi ham
ma vaqt ham m ukammal boMmagan orkestr bilan aralash boMadi.
Keyingi qavatdagi ijtim oiy-siyosiy tuzum da yana turli xil shakllar
kuzatiladi. Sivilizatsiyaning yetuk fazasidagi nisbiy ijtim oiy ham korlik
v a siyosiy barqarorlik o ‘tish davrida keskin ijtim oiy-siyosiy va harbiy qa-
ram a-qarshiliklar bilan almashadi. Chunki iste’mol ja m g ‘armasi qisqara-
di. K o‘pgina oilalam ing tirikchilik sharoiti yom onlashadi. A holining soni
kamayadi (tugMlishning kamayishi, kasalliklar, urushlar), turm ush dara
jasi pasayadi. Inqiloblar, terror, talonchilik orqali boylikni kuch bilan taq-
sim lashga urinish kuchayadi. Bu hoi to ‘plangan boylikdan voz kechishni
istamagan m ulkdorlarning keskin qarshiligigauchraydi.
D avlatlar o ‘rtasidagi fuqarolik urushlari - turli ijtimoiy-siyosiy, m il
liy, diniy kuchlam ing qaram a-qarshiligi o ‘z navbatida ishlab chiqarishga
salbiy ta ’sir qiladi. Ishlab ehiqarish kuchlarini yem iradi, jam iyatni orqa-
ga uloqtiradi v a m adaniy m e’rosning bir qismini y o ‘qotishga olib keladi.
Imperiyalar, federatsiyalar,ittifoqlar parchalanadi.
D avlat va huquq o ‘z kuchining sezilarli qismini y o ‘qotadi. Jinoyatchi-
lik o ‘sadi. K orrupsiya davlat apparatini yem iradi. M am lakat uchun ogMr
boMgan boshqa bir necha m arta y o ‘qotishlardan keyin lokal sivilizatsiya
lam ing o ‘z hayot siklini tugatib yo ‘q boMib ketishiga olib keladi. Lekin
ko'pincha iqtisodiy yuksalishning yangi ufqlariga chiqib olish siyosiy va
davlat tuzum ini tartibga soladi. Bu jarayon o ‘z mulki va uni ko ‘paytirish
usullarini him oya qilinishiga muhtoj boMgan yangi m ulkdorlarning man-
faatlariga mos keladi. Tuzum turli xil huquqiy shakllarda - dem okrati-
yadan m onarxiyagacha yoki tiraniya (ochiq diktatura) boMishi mumkin.
Lekin har qanday sharoitda ham u ijtim oiy-siyosiy tartibni yangi sivili-
zatsiya shakllanishi va barqaror yashashi uchun qoMlab-quvvatlaydi.
O 'm atilgan iqtisodiy va ijtim oiy-siyosiy tuzum piram idaning cho'qqi-
sida ozini m afkuraviy qoM lab-quw atlashni tam inlab ozini oqlash v a ozi-
Do'stlaringiz bilan baham: