Rasmiy uslubga xos xuxusiyatlar

Rasmiy uslubga xos xuxusiyatlar

2-kurs talabasi

Baxtiyorova Gulnoza

Reja:

• Rasmiy uslubning shakllanishi, xususiyatlari
• Mustaqillik davrida rasmiy-idoraviy uslubning rivojlanishi
• Mustaqillik davrida rasmiy-idoraviy ish uslubiga bergan leksik, morfologik, sintatik o`zgarishlar

Rasmiy uslubning shakllanishi, xususiyatlari

Rasmiy uslub diplomatik yozishmalarda, iqtisodiy, davlat idoralaridagi, sudlarda, savdoga doir, yuridik munosabatlar ifodasi bo‘lgan hujjatlarda ishlatiladi, ya'ni bu stil ish yuritish hujjatlarida qo‘llaniladi. Bunga ariza, tushuntirish xati, e’lon, taijimayi hol, ishonch qog‘ozi, tilxat, hisobot, rasmiy notalar, buyruq va farmonlar, farmoyishlar, taklifnoma, rasmiy xatlar, tijorat yozishmalari kabilar kiradi.

Rasmiy uslubning leksik xususiyatlari

Rasmiy uslubning leksik xususiyatlari

• Asli rasmiy uslubda bo‘yoqdor so'zlar ishlatilmaydi. Lekin diplomatik yozishmalarda bo'yoqdor so‘zlar bo‘lishi taqozo qilinadi. Unda maqtov ifodalari: hurmatlijanob, janobi oliylari, Sizga bo'lgan hurmatimga ishonch bildirgaysiz, bosh ustiga, boshimiz ko‘kka yetdi, eng samimiy tabrik, ezgu tilaklar ila, Sizga chuqur hurmat bilan, minnatdorlik izhor etaman kabilar faol ishlatiladi.
• Rasmiy stilda jargonlar, shevaga oid so‘zlar, eskirgan so‘z va birikmalar odatda ishlatilmaydi. 0‘mi bilan arxaizm va istorizmlardan foydalaniladi: shahzoda, shoh, malika, janob, hazrati oliylari kabilar.
• Yuridik hujjatlardan Konstitutsiyada ham har bir so‘z va jumla fikr-mulohazaning aniq, to‘g‘ri ifodalanishiga xizmat qilislii lozim. Unda kasb-korga, yuridik, diplomatik, ma'muriy vaboshqa hujjatlarga oid terminlar mavjud: akt, guvohnoma, qaror, elchi, nota, shartnoma, bayonot, deklaratsiya, vizit, kodeks, qonun, modda, poshlina, protest (shikoyat), kassatsiya kabilar.

Rasmiy uslubning grammatik xususiyatlari

Rasmiy uslubning grammatik xususiyatlari

• Bu uslubning ariza, tushuntirish xati, tilxat, taklifnoma kabi ko‘rinishlari jumlalaming qisqaligi va fikrlaming aniqligi bilan ajralib turadi. Hujjatlardagi nutqiy shtamplar matnga rasmiylik belgisini kiritadi. Hujjatlarda ot turkumiga oid so‘zlar ko‘p qo‘llaniladi. Hatto fe’l ishlatilganda, uning otga yaqin shakli — harakat nomidan foydalaniladi. Masalan, qabul qilishingizni soirayman, qarorning bajarilishi, stipendiya layinlash, talabalar safiga tiklash kabilar.
• Fe'llar majhul nisbatda va buymq-istak mayli shaklida qo'llaniladi: qaror qilindi, kolrib chiqildi, eshitildi, bajarilsin, tayinlansin, amalga oshirilsin kabilar.
• Yuridik qonun va hujjatlarda jumlalar juda uzun, ba’zan bir fikr yarim betlik gap orqah ifodalanadi (Qonunlardan parchalar o‘qiladi).

Yozma nutqning rasmiy uslubida, asosan, quyidagi munosabatlar doirasidagi hujjatlar tuziladi:

Yozma nutqning rasmiy uslubida, asosan, quyidagi munosabatlar doirasidagi hujjatlar tuziladi:

• 1. Huquqiy munosabatlarga oid: qonun fuqarolik va jinoyat aktlari, nizom, shartnoma va boshqalar.
• 2. idoraviy-ma’muriy shaklga oid: dalolatnoma, buyruq va farmoyishlar, turli ish qog‘ozlari (ariza, tavsiyanoma, tilxat, ma’lumotnoma kabi).
• 3. Diplomatik munosabatlarga doir: bayonot, nota, bitim, memorandum va boshqalar.

Rasmiy nutq uslubidagi ayrim hujjatlar: