«Расм ва костюм графикаси» фанидан лаборатория машғулотларини бажариш бўйича

5. Лаборатория машғулоти (4 соат)


Гипсли кесилган бош расмини чизиш(обрубовка).

Конструктив қуриш, юзага туғри жойлаштириш қирқимли нукталарга этибор бериш, кисмларнинг ёруг ва соя тусларини бир – биридан фаркини аниклаш ва ишлов бериш. Талабада хажм кўришни шакллантиришда мухим рол уйнайди. Қирқмали бош (обрубовка) талабани кейинги пастановкаларда (обьём) қисмларини бир бирига муносабатини кўришни ўргатади.

Хажми 50х40
1.Гипс натурани планшетга тўғри жойлаштириш.
2.Шакллар нисбатини аниқлаш
3.Шакллар конструктив қуриш
4.Соя ва ёруғ қисмларини ажратиш
5.Гипс натурани умумий ҳолга келтириш.
6.Тугаллаш.


Услубий кўрсатма
Гипсдан ишланган қирқма бошни (обрубовка) планшетга тўғри жойлаштиришда қирқма бош шакли енгил чизиқлар ёрдамида юзада чизилади.
Юзанинг марказий қисми аниқланиб қирқма бош юз қисми хомаки чизгилар ёрдамида аниқроқ тарзда аниқланади. Натура юзада тўғри жойлаштирилгандан кейинги босқичда эса, унинг юз қисмига эътибор қаратиш керак. Юз қисми юзасида ташкил бўлган қирқма шакллар асоси аниқланиб, улар орасидаги нисбатлар ва хажмдорлиги ўлчаш лозим. Барча ўлчовлар тўлиқ аниқлик асосида аниқланмоғи гипс натура шаклини тўғри конструктив қуриш имкониятини берди. Натура шаклини тўғри конструктив қуришда бир бири билан туташатувчи чизиқлар ёрдамида аниқ ўлчам асосида қирқим шаклларини аниқлаб оламиз. Қисмлар ўзаро нисбатлари қурилган ҳолда яна бир бор пропорцияси ва холатини текшириб чиқиш лозБарча шакл қурилиши билан боғлиқ амалий ишлар ниҳоясида ёруғ ва соя яъни тус муносабатларини аниқлашга ўтиш мумкин. Тус муносабатларини гипс натура юзасига тушувчи ёруғлик ва шуълалар, соялар, ярим сояларни аниқлашдан бошлаш керак.

Тус муносабатлари аниқ кўриниш ҳосил қилгандан кейингина штрих ёрдамида гипс натура шакли йўналиши бўйлаб йўналтириш мумкин.

Штрихлар шакл бўйлаб бир текис равон амалга оширилиши ахамиятлидир.

Агарда штрих гипс натура шакли бўйича йўналтирилмаса, ундаги шакллар фазовий чуқурлиги ифодаси тўлақонли амалга ошмаслиги мумкин.

Ёруғ ва соя қисмларини ажратиб умумий ҳолга келтирилиб, сўнгра ярим соя тусларига ўтиш керак. Ҳар бир қисмларни аълоҳида эътибор билан кузатиб, натурани аниқлаштириб олиш ва уни яна қисмларида умумлаштириш ишларини олиб бориш.
Натура ва унинг фон қисми яъни мато ва уларни тахламлари ўртасида мутаносиблик бўлишини таъминлаш учун улар орасида тус муносабатларини бир мунча аниқлаштириш керак, яқин қисмда жойлашган гипс натурани бир мунча бўрттириб матони эса гипс натура шунга бўйсиндирилади.
Гипс натуранинг фазовий жойлашиш ўрнини штрихлар ва маълум даражадаги умумлаштиришлар, аниқлаштиришлар орқали амалга ошириш керак. Натура қисмлари ҳам ўз навбатида бир неча қисмлар, бажарилиш даражаси асосида томошабинга яқин ва узоқлашган қисмларга ажратиб олиш лозим.
Қисмларнинг энг яқин қисмлари бошқа қисмларга нисбатан бўртган ҳолда тасвирланса, бошқа қисмлари эса унга нисбатан енгилроқ тусда амалга оширилади.
Тус муносабатлари Яна такрорланиб ўзаро тенглик ва мувозанатга келтирилади.
Гипс натурани якунлаш жараёнида барча тус муносабатлари қайта кўриб чиқилиб, улардаги кераксиз бўртган иккинчи даражадаги қисмларини енгиллик билан умумлаштириб чиқиш мухимдир.