Рашидов октам юнусович, тоймуҳамедов иброхим рихсибоевич, алимов ильхомжон икромович, тожиев рахматулло рахмонович “пул, кредит ва банклар”

Облигациялар
муддати белгиланган қимматли қоғозлар бўлиб, улар 
улушга эгаликни тасдиқламайди. Облигация эгасининг маълум миқдорда 
пул маблағларини қўйганини ва маълум муддатдан сўнг унга белгиланган 
фоиз миқдорини қўшиб, қимматли қоғозлар баҳосини қайтариш 
лозимлигини тасдиқловчи ҳужжатдир. 
Облигациялар амалдаги қонунчиликка ва уларнинг низомига асосан 
мулкчиликнинг барча шаклдаги корхоналар томонидан (корхоналар 
облигациялари), шунингдек, давлат хокимиятлари хомонидан чиқарилиши 
мумкин. Демак, облигациялар қуйидаги турларга бўлинади: 
1.
Марказий ҳукуматнинг облигациялари; 
2.
Корхоналар облигациялари. 
Амалдаги қонунчиликка кўра корхоналарнинг облигациялари 
қуйидаги турларда чиқарилиши мумкин; 
-одатдаги; 
-ютуқли; 
-фоизли; 

---

260 
-фоизсиз (мақсадли). 
Облигациялар чекланмаган миқдордаги инвесторлар орасида эркин 
муомалада бўлиши мумкин (очиқ жойлаштириш), ёки чегараланган 
доирада аввалдан маълум чекланган миқдордаги инвесторлар ўртасида 
муомалада бўлиши мумкин (ёпиқ жойлаштириш). 
Одатдаги облигациялар - қимматли қоғозларнинг бошқа турига 
айирбошлаш ҳуқуқига эга бўлмаган облигациялар бўлиб, уларга опцион 
билан ўтказилиши мумкин, яъни облигация эгаси эмитентга аввалдан 
келишилган муддатда қайтариш имкониятини таъминлайди, эмитент уни 
номинал миқдорида қайтариши шарт. 
Ютуқли облигациялар – облигациялар бўйича даромад, доимо 
ўтказилиб турадиган тиражга асосан ютуқ тарзида тўланиб турадиган 
облигациялардир. 
Фоизли облигациялар- облигация эгасига вақти – вақти билан 
белгиланган даромадни олиб туриш ва тугатилаётганда облигациянинг 
номинал қийматини олиш хуқуқини берувчи облигациялардир. Тўловлар 
муддати облигациялар чиқарилувчининг шартларида белгиланади. 
Фоизсиз (мақсадли) облигациялар – ушбу облигациялар бўйича фоиз 
тўланмайди, облигация бўйича даромад номиналига нисбатан белгиланган 
дисконт ҳисобига пайдо бўлади (эмиссия баҳоси номиналига нисбатан 
паст баҳода белгиланади) ва фақат облигация тугатилаётганда тўланади. 
Мақсадли облигацияларда уларни чиқаришга асос қилиб олинган маҳсулот 
(хизмат) мажбурий реквизитлари қилиб белгиланади 
Облигациялар эмитентнинг ўз мулкининг кафолати билан 
таъминланиши мумкин ёки эмитентга чиқариш учун учинчи
шахслар томонидан таъминланиши мумкин. 
Агар облигацияларни чиқариш ўз мулкининг кафолати билан 
таъминланаётган бўлса корхона (акциядорлик жамиятларидан ташқари) 

---

261 
чиқараётган облигациялар миқдори эмитентнинг низом капитали 
миқдоридан ошмаслиги лозим. 
Агар облигация чиқариш учинчи шахс томонидан таъминланаётган 
бўлса, корхона таъминланиш даражасида облигацияларни чиқариши 
мумкин. 
Облигацияларни эмитент- корхона низом фондини шакллантириш ва 
хўжалик фаолиятидан келтирилган зарарни қоплаш учун чиқарилишига 
йўл қўйилмайди. 
Акциядорлик жамияти облигацияларни эмитент низом фондини 20 
фоизи миқдорида ва аввал чиқарилган акцияларни тўла жойлаштиргандан 
кейингина чиқариши мумкин. 
Облигацияларни чиқаришга низом фонди тўланиб тўла шакллангандан 
кейингина рухсат этилади.
Облигацияларни 
чиқариш тўғрисидаги қарор акциядорлик 
жамиятларининг ижроия органи томонидан қабул қилинади ва баён билан 
расмийлаштирилади. +арорда эмитент, облигацияларнинг чиқарилиш 
шартлари (агарда мақсадли облигациялар чиқарилса, уларни чиқаришга 
асос қилиб олинган махсулот, хизматнинг тури ва миқдори) жойлаштириш 
тартиби белгиланиши лозим. 
Корхоналар облигацияларнинг муомалага чиқаришни рўйхатга олиш, 
акциялар чиқаришни рўйхатга олиш тартибига асосан амалга оширади. 
Нақд ҳолда чиқариладиган облигациялар камида олти даражадаги 
ҳимояга эга бўлиши керак. 
Бошқа турдаги қимматли қоғозларнинг реквизитлари Ўзбекистон 
Республикасининг амалдаги қонунчилик асосида белгиланади.