Raqamli pedagogika: holati va rivojlanish istiqbollari

DELPHI DASTURI YORDAMIDA ELEKTRON DIDAKTIK VOSITALARNI 
YARATISH METODLARI HAQIDA.
 
Xasanova Gulmira Inomjonovna
Farg‘ona viloyati, O‘zbekiston tumani 30-umumiy o‘rta ta’lim maktabi 
informatika fani o‘qituvchisi, 
[e-mail]
 
Bugungi kunda qaysiki soha egasi bo‘lishidan qat’i nazar har qanday mutaxassis 
shaxsiy kompyuterning dasturiy vositalari va multimedia imkoniyatlari, zamonaviy 
axborot-kommunikatsiya vositalaridan samarali foydalangan holda turli shakldagi 

---

Raqamli pedagogika: holati va rivojlanish istiqbollari
 
183 
axborotlarni qayta ishlash va ulardan kasbiy faoliyatda foydalanish bo‘yicha bilimlarga 
ega bo‘lishi, o‘zining ish faoliyatini zamonaviy axborot texnologiyalari asosida tashkil 
eta olishi kerak. Jumladan, zamonaviy dasturlash tillarini bilish va ularni tadbiq qilgan 
holda didaktik vositalar yaratish, ayniqsa o‘zbekcha muloqot asosida ishlovchi amaliy 
dasturlar, ilova dasturlari, kabi didaktik vositalar yaratish muhimdir. Ma’lumki, 
fanlarni o‘qitishda, jumladan Informatika fani mavzularini o‘qitishda elektron didaktik 
vositalardan foydalanish masala mohiyatini chuqurroq tushinishga, tasavvur qilishga 
hamda fikrlashga katta hissa qo‘shadi. Bu kabi elektron didaktik vositalarni yaratish 
foydalanuvchidan sermashaqqat mehnat hamda bilim talab qiladi. Bunday vositalarni 
yaratishda imkoniyati keng bo‘lgan dasturlardan biri 
Borland Delphi
dasturi bo‘lib, biz 
qiyida bu dastur imkoniyatlaridan foydalangan holda “Kompyuter texnologiyalar” 
bobiga doir elektron didaktik vosita yaratishga to‘xtalib o‘taylik. 
Buning uchun 
Borland Delphi 
dasturini ishga tushuramiz va kerakli elektron 
didaktik vositani umumiy ko‘rinishini hosil qilib olamiz, ya’ni asosiy oynani tayyorlash 
jarayoniga to‘xtalib o‘tamiz: 
Asosiy oyna umumiy ko‘rinish 
Buning uchun 
Borland Delphi
dasturini ishga tushiramiz, asosiy oynamizni 
Panel, SpeedButton, Image uskunalaridan foydalanib elektron didaktik vositamizning 
umumiy ko‘rinisini yaratib olamiz, ya’ni asosiy oyna ko‘rinishini hosil qilamiz hamda 

---

Raqamli pedagogika: holati va rivojlanish istiqbollari
 
184 
tugmalarga kerakli nomlarni xossalar oynasining Caption bo‘limidan foydalangan 
holda kiritib chiqamiz. So‘ngra tugmalarni boshqarish uchun tugmalarga maxsus 
kodlarni kiritub chiqamiz. Buning uchun kerakli tugma sichqoncha chap tugmasi bilan 
tez ikki marta bosiladi va kodlar bilan ishlash oynasiga tegishli kodlarni kiritib 
chiqamiz. Masalan, dastlabki 
tugmasining 
tugmasi bosilganda tugmaga tegishli qism tugmalarni ochib berishi uchun 
tugmasi 
ustida sichqoncha chap tugmasi tez ikki marta bosiladi va quyidagi kodlarni kiritib 
chiqiladi: 
procedure TForm1.SpeedButton1Click(Sender: TObject); 
begin 
speedbutton1.Visible:=y; 
speedbutton2.Visible:=r; 
speedbutton4.Visible:=r; 
speedbutton5.Visible:=r; 
panel2.Visible:=r; 
panel4.Visible:=r; 
image1.Visible:=r; 
image2.Visible:=r; 
image3.Visible:=r; 
image4.Visible:=r; 
speedbutton2.Cursor:=crhandpoint; 
speedbutton4.Cursor:=crhandpoint; 
speedbutton5.Cursor:=crhandpoint; 
for i:=1 to 795 do 
begin 
if i<150 then panel2.top:=panel2.top+1; 
if i<390 then panel2.Left:=panel2.Left-1; 
if i<150 then panel3.top:=panel3.top+1; 
if i<390 then panel4.Left:=panel4.Left+1; 
if i<150 then panel4.top:=panel4.top+1; 
if i<150 then speedbutton3.Top:=speedbutton3.Top+1; 
if i<150 then speedbutton2.Top:=speedbutton2.Top+1; 
if i<150 then speedbutton4.Top:=speedbutton4.Top+1; 
if i<400 then speedbutton2.Left:=speedbutton2.Left-1; 
if i<390 then speedbutton4.Left:=speedbutton4.Left+1; 
end; 

---

Raqamli pedagogika: holati va rivojlanish istiqbollari
 
185 
end; 
Huddi shu tariqa boshqa tugmalar uchun ham yuqoridagi tugma kabi tegishli 
kodlarni kiritib chiqiladi.
 
Yuqorida tayyorlanishi ko‘rsatib o‘tilgan elektron didaktik vositadan ta’lim 
sohasida “Kompyuterlar” mavzusida virtual ko‘rgazma sifatida foydalanishga taysiya 
qilish mumkin.