Raqamli pedagogika: holati va rivojlanish istiqbollari

Foydalanilgan adabiyotlar va internet manbalari 
1.
Ch. Sherdanov, Yu. Muslimova., Astronomik kalendar 2021, Nizomiy nomidagi 
TDPU bosmaxonasi, 2021.
2.
http://www.projectpluto.com 
3.
 
http://www.calsky.com/
 
 
“ТАЪЛИМДА АХБОРОТ ТЕХНОЛОГИЯЛАРИ”ФАНИНИ SMART 
ТЕХНОЛОГИЯЛАРНИ ЯРАТИШГА ҚЎЙИЛАДИГАН ТАЛАБЛАРНИ 
ТАКОМИЛЛАШТИРИШ 
Ўринбоев Зокир Мавлонович 
Самарқанд давлат университети тянч докторанти 
[e-mail] 
Бугунги кунда SMART технологиялар асосида “Таълимда ахборот 
технологиялари” фанини ўқитиш учун қулай шарт-шароитлар мавжуд, 
чунки олий таълим муасасаларида компьютер хоналари зарур асбоб-
ускуналар билан жиҳозланган ҳамда глобал интернет тармоғидан 
фойдаланиш имконияти мавжуд. Шу боис, глобал интернет тармоғида 
“Таълимда ахборот технологиялари” фанидан SMART технологияларни 
яратиш ва улардан фойдаланиш усулларини келажак авлодга ўргатишимиз 
ҳозирги куннинг долзарб муаммоларидан бири бўлиб қолмоқда. 

---

Raqamli pedagogika: holati va rivojlanish istiqbollari
 
258 
“Таълимда 
ахборот 
технологиялари” 
фанини 
SMART 
технологияларни яратиш технологияси етарлича мураккаб жараён 
ҳисобланиб, педагогик сценарийларни қайта ишлаш, лойиҳалаш ва 
амалиётга тадбиқ этиш учун қуйидаги босқичларда амалга оширилиши 
керак[1]: 
•
SMART технологиялар дидактик мақсадларини аниқлаш; 
•
SMART технологиялар таркиби ва тузилмасини қайта ишлаш;
•
SMART технологиялар техник ишларини амалга ошириш; 
•
яратилган SMART технологияларни апробация қилиш, камчиликларини 
аниқлаш ва уларни коррекциялаш;
•
ўқув жараёнида SMART технологиялардан фойдаланиш методик 
тавсияларини қайта ишлаш. 
•
SMART технологияларнинг асосий тамойиллари ва яратиш талаблари 
қуйидагича бўлиши керак[2]:
•
SMART технологияларнинг функциясини ва концепциясини яратишни 
қайта ишлаш; 
•
барча таълим муассасалари ҳудудида коорпоратив тармоқ улашни 
ривожлантириш ва яратиш; 
•
таълим муассасалари педагогик хизматчиларини ижодий кучга 
бирлаштириш; 
•
барча таълим муассасаларида тенг ҳуқуқлик асосидаги жамиятни 
таъминлаш; 
•
интеграллашган ахборот таълим соҳасини ташкиллаштириш ва 
ривожлантириш;
•
методик маҳсулотларни ва дастурларни қўллашни муҳокама қилиш, қайта 
ишлаш, 
қайта 
ишланган 
маҳсулотларни 
ўқув 
жараёнида 
модеринизациялаш ва йўналтириш;
•
педагогик фаолиятнинг турли босқичларида муаммоларни бошқариш ва 
семинарлар ташкил этиш;
•
таълим маъмуриятининг ягона илмий-методик ишларини шакллантириш;
•
ҳар қандай таълим муассасаси педагогик фаолиятига тегишли қарорларни 
қабул қилиш;
•
муассасанинг педагогик фаолияти ва илмий йўналишига тегишли 
маълумотларни олиш; 

---

Raqamli pedagogika: holati va rivojlanish istiqbollari
 
259 
•
SMART технологияларни яратишда барча қатнашувчилар ишларининг 
очиқлигини ва рухсат этилишини таъминлаш;
•
дастурий қайта ишлашларни ва методик тавсияга эга чекловларсиз SMART 
технологиялар субъектлари уларни қайта ишлашда ва апробацияларда 
тўлиқ ишловчи қатнашчиларни қабул қилиш ва меъёрига етказиш;
•
SMART технологиялар субъектлари ишларини ягона аттестация талаблари 
асосида қўллаб-қувватлаш ва ишлаб чиқариш;
•
SMART технологиялар ривожланиши натижаларини очиқ ва лойиҳавий 
муҳокама қилиш. 
•
Яратиладиган SMART технологиялар қуйидаги талабларга жавоб бериши 
зарур[3]: 
•
ўқув дастури ва ўқув-методик ишларнинг нашр этилишида қўйиладиган 
талабларга жавоб бера олиши (ОТМ илмий-методик кенгаши томонидан 
тасдиқланади);
•
SMART технологияларнинг муайян соҳа йўналиши бўйича биринчи бор 
тақдим этилаётган ёки аввал нашр этилган методик қўлланманинг электрон 
версияси сифатида тайёрланганлиги ва мазмунан умумий ёки махсус курсга 
тааллуқлиги;
•
маълум ўқув курс (ёки унинг бир қисми) нинг мазмунини очиб бериш 
ҳамда ўқув-методик мақсадларга эришишга имкон бера оладиган даражада 
ҳажмга эгалик;
•
ўқув-методик мақсадларга эришишга ёрдам берувчи кўргазмали 
элементлар (максимал даражада компьютернинг мультимедиа имкониятларидан 
фойдаланиш имконияти)га эгалик;
•
материални монитор экранида кўриш ва тармоқ бўйлаб жойлаштириш 
хусусиятининг инобатга олинганлиги;
•
матнда гипер кўрсатмаларнинг мавжудлиги, зарур ҳолларда WЕB 
манбалари ва бошқа ахборот ресурсларининг кўрсатилганлиги;
•
тингловчининг ўқув материалини ўзлаштириш даражасининг мустақил 
баҳоланишини таъминловчи назорат саволларининг мавжудлиги;
•
кўплаб тилларда ишлаш ҳамда имконияти чекланган тингловчилар учун 
махсус шароитларнинг яратилганлиги. 
Глобал интернет тармоғида математика фанидан SMART 
технологияларни яратишда дизайн ранг таркиби қонунлари билан мос 
келиши керак, чунки у маълум бир кайфият яратади. Қизил ранг 

---

Raqamli pedagogika: holati va rivojlanish istiqbollari
 
260 
жаҳлдорликни қўзғатиши мумкин, юмшоқ пастель ранглари эса аксинча. 
Тўқ сариқ, сариқ, қизил ранглар – илиқ ранглар. Кўк, бинафша ранглар – 
совуқ ранглардир. Ҳар хил рангларнинг бирикмаси самарадорли 
ҳисобланади. Ёрқин ва илиқ ранглар асосий, совуқ ранглар эса иккинчи 
даражали бўлиши мақсадга мувофиқдир. Шунингдек, минимал анимация 
эффектлари, барча маълумотларни кичик маълумот блокларига бўлиб 
яхшилаб тузиш керак, фон матн шрифти ва сарлавҳа ранги билан 
уйғунлашиши ҳамда матн осон ўқилаётган бўлиши керак. Бир-бири билан 
уйғунлашган учтадан ортиқ рангдан фойдаланмаслик керак (битта 
рангнинг тусларидан фойдаланиш яхшироқ), катта шрифтлардан 
фойдаланмаслик, ўқув-таълим жараёнида қўлланиладиган SMART 
технологиялар талабанинг қизиқишини, имкон қадар қисқа вақт ичида ўқув 
материалларини мустақил ўзлаштиришини, ўқувчининг мантиқий 
фикрлаш ва эслаб қолиш каби салоҳиятли имкониятларидан 
фойдаланишини таъминлаши лозим.
Тармоққа 
жойлаштиришга 
мўлжалланган 
SMART 
технологияларнинг файллари 32 МБ дан ошмаслиги ҳамда қўл телефон, 
смартфон ва планшетлар орқали юклаб олиш ва фойдаланиш имкониятига 
эга бўлиши лозим.