Rangli va qora

Titan boyitmalarini qayta ishlash mahsulotlari 
 
Titan boyitmalarini qayta ishlab, 3 xil asosiy mahsulotlar hosil qilinadi. Titan 
IV xloridi, TiO
2
va ferrotitan. 
1.
TiCl
4
- Ti olish uchun asosiy kimyoviy birikmadir. TiCl
4
ni olish uchun 
xloridlar yuqori tozalikda bo'lishi kerak. Bu moddalar olingandan so'ng, albatta, 
tozalanadi. Tozalangan TiCI
4
- tiniq, sariq suyuqlikdir. 
2.
TiO
2
- Titan (II) oksidining pigment navlarida (oq titan) 94 - 98% TiO
2
va 
qisman chiqindilar qo'shilgan bo'lishi mumkin, ular ma'lum bir fizik-kimyoviy 
xususiyat beradi. Pigmentning ayrimlariga anatazan qo'shiladi. 
3.
Ferrotitan - bu modda elektr pechlari yordamida ilminit boyitmalari 
tarkibidan alyuminotermik usul bilan olinadi. Bulardan tashqari ularning 

---

194 
qotishmasida tarkibi 25 - 30% Ti,
5 - 8% Al, 3 - 4,65% SiO
2
bo'lib, qolganini 
temir tashkil qiladi.
Ilminitni qayta ishlash sxemasi 8.4.- rasmda keltirilgan. Ilminit boyitmalari
42— 60% TiO
2
va 40—48% FeO + Fe
2
O
3
dan iborat bo'ladi.
8.4 - rasm. 
Ilminit boyitmalaridan TiCl
4
yoki TiO
2
ni olish
. 
Ko'rinib turibdiki, bu aralashmalarda juda ko'p temir bo'lganligi uchun 
to'g'ridan-to'g'ri 
xlorlab 
bo'lmaydi. 
Chunki 
temir 
xloridlari 
jarayonni 
murakkablashtirib yuboradi. Temirdan qutilish uchun qaytadan eritiladi. Undan 
titan shlaki va cho‘yan hosil bo'ladi (80—87%). Bundan titan va temir oksidlarini 
ajratib olish oksidlarning qattiqligiga bogiiq bo'ladi. Titan shlaki yuqori xaroratda 
erishga ega bolib (1500
0
C), elektr yoy pechlarda da qayta eritiladi (8.5. – rasm)
Bunda asosan quyidagi reaksiyalar ro'y beradi. Bu reak-siyalar 124O
0
C gacha 
haroratda kechadi:
FeTiO
3
+ C = Fe + TiO
2
+ CO 
3TiO
2
+ C = Ti
3
O
5
+ CO 
2Ti
3
O
5
+ C = 3Ti
2
O
3
+ CO 
2Ti
3
O
5
+ C = 3Ti
2
O
3
+ CO 1270-1400°C 
Ti
2
O
3
+ C - TiO
2
+CO
1400- 1600
0
C 
Reaksiyadan ko'rinib turibdiki, Ti
3
O
5
, Ti
2
O
3
oksidlar TiO
2 
bilan har xil 
murakkab birikmalar hosil qiladi va ular bilan birga Fe, Al, Mg kabi metallar ham 
shlak holida qattiq birikmaga aylanadi. Ularni xlorlashga ko'p miqdorda xlor 
sarflashga to'g'ri keladi, shunda CaCl
2
, FeCl
3
tuzlari hosil bo'ladi. Bu eritish elektr 

---

195 
yoy pechlarda amalga oshiriladi. Ularning quwati 5000 — 10000 kvt ni tashkil 
qiladi. 
8.5 - rasm.
Titan shlaklarini eritishda qullaniladigan 5 MVt quvvatli elektryoy 
pechining sxemasi. 
1 – pechning qobigi; 2 – futerovkasi; 3 – elektrodlar; 4 – tok ulanish uskunasi; 5 – 
pechning suv bilansovutish uskunasi (kessonlar); 6 shamollatuvchi quvirlar; 7 – shixta brish 
bunkeri; 8 – eliktrodlarni ushlab turiah va xarakatlantiraish uskunasi; 9 – sshixtani uzatish 
tarnovi; 10 – garnissaj; 11 – shlak; 12 – maxsulot olish tuynigi (letka); 13 – chuyan.