Rahmanova z

Preparat: Naysimon suyakning ko’ndalang kesimi (20-rasm).
Suyak to’qimaning ham sirti tog’ay singari biriktiruvchi to’qimadan iborat parda-periost bilan qoplangan. Naysimon suyaklarning ichi kavak bo’lib, unda illik joylashadi. Suyakning mana shu ilikda qaragan ichki yuzasi ham biriktiruvchi to’qimadan iborat bo’lgan parda bilan qoplangan bo’lib, u endost nomi bilan ataladi.
Preparat mikroskopning kichik obyektivi ostida karalganda gaversiv kanallarining kundalang kesimi kuzga tashlanadi. Preparatda bu kanalchalarning devori konsentrik xolda joylashgan plastinkalardan tashkil topganligi ko’rinadi. Gaversiv sistemasi osteon deyiladi. Osteonlar muayyan tartibda joylashib, suyakning asosiy massasini tashkil etadi. Preparat mikroskopning katta obyektiviga o’tkazib karalganda bir qancha qatlam b’olib joylashgan tashki va ichki suyak plastinkalarini ko’rish mumkin. Suyak plastinkalari kator tizilgan suyak hujayralaridan iboratligi yaxshi ko’rinadi. Bulardan tashkari preparatda suyak hujayralarining bir-biri bilan tutashib ketgan sertarmok usimtalari yaxshi k’orinadi. Gaversiv kanalchalarining ichida suyak to’qimasini oziqlantiruvchi qon tomirlari va nerv tolalari joylashadi.



20-rasm. Naysimon suyakningg ko’ndalang kesimi. (I.V.Almazovdan)
1-gaversiv tizim, 2-gaversiv tizim kanali, 3-suyak hujayralari.


Preparat: Naysimon suyakning bo’yiga kesimi (21-rasm).
Bu preparatni mikroskopning kichik va katta obyektivlari ostida karalganda suyak plastinkalari orasida kator tuzilib yotuvchi suyak hujayralarini va ularning bir biri bilan tutashib ketgan sertarmok usimtalarini ko’rish mumkin. Gaversiv kanallari buylama kesilganligi tufayli ular uzun naychalar shaklida kurinadi.





21-rasm. Naysimon suyakning buyiga kesimi (I.V.Almazovdan).
1-gaversiv kanali, 2-suyak hujayralari.


Preparat: Tog’ay to’qimadan suyakning rivojlanishi (22-rasm)
Embrion tarakkiyoti davrida dastlab bo’lajak naysimon suyaklar o’rnida gialin tog’ay shakllanadi. Tog’ay bo’lajak naysimon suyak shaklida bo’lib, keyinchalik uning diafiz kismida suyaklanish jarayoni boshlanadi. Nay shaklidagi tog’ayda suyaklanishda dastlab suyak usti pardasining ostki tomoning diafiz kismida boshlanadi. Xosil b’olgan suyak moddasi diafezni xuddi belbog’ singari o’raydi. Bu jarayon prixondral suyaklanish deb ataladi.
Tog’ay diafizdan xar ikkala epifiz tomon suyaklanib boradi. Shu sababli preparatda suyaklanishning turli boskichlari ‘oz ichiga olgan murakkab jarayonni kurish mumkin, yoni diafiz kismida shakllana boshlagan suyak moddasi, epifiz tomon esa yemirilayotgan tog’ay va undan keyin normal tog’ay zonalari k’oinadi.
Preparatni siljitib, tog’ayning ichki tomonni qarasak tog’ay hujayralarining qator-qator b’olib tuzilib yotganini ko’ramiz. Hujayralarining bu ko’rinish ustma-ust yotgan tangachalar ustuniga uxshaydi. Shuning uchun ham bu qatlam hujayralari ustunchalar zonasi deb ataladi. Yemirilayotgan tog’ay ustunchalarining urnida ham ichki suyak xosil bo’la boshlaydi. Bu jarayon enxondral suyaklanish deb ataladi.

22-rasm.Tog’ay to’qimadan suyakning rivojlanishi (I.V.Almazovdan).