Rafiyev yengil aòLEÒika va uni o‘QIÒish meòodikasi

4.4.4. YERGA ÒUSHISH (QO‘NISH)
Yer bilan kesishish vaqtida uchishning yakunlanishi
paytida faqatgina oyoqqa emas, balki sportchining barcha
organizmiga yuqori darajada zo‘r keladi.
Sakrashning barcha turlaridagi qo‘nish paytida uchish
tezligi tos-son, tizza, to‘piq bo‘g‘imlarni bukish va mushaklar
tarangligini oshirish bilan kamaytiriladi. Yozuvchi mushaklar
UOM
harakati nolga teng bo‘lguncha yo‘l beradigan ish
bajarib turadi.
Yer bilan kesishgandan so‘ng 
UOM
harakati oyoq tagining
qayishqoqligi va qo‘nish joyining deformatsiya bo‘lishi
hisobiga ham kamayadi.
Qo‘nish paytida zo‘r kelishni yumshatishda amortizatsiya
masofasining, ya’ni yerga birinchi bor tekkan paytdan to
harakat to‘la to‘xtaguncha 
UOM
bosib o‘tgan masofaning
uzunligi katta rol o‘ynaydi. Bu masofa qancha qisqa bo‘lsa,
harakat shuncha tez to‘xtaydi, gavda shuncha keskin va
shuncha qattiq larza yeydi. Masalan, sakrovchi 2 m
balandlikdan tushayotganda qo‘nishdagi zo‘r kelishni bor-
yo‘g‘i 10 sm masofada amortizatsiya qilmoqchi bo‘lsa, bundagi
ortiqcha zo‘r kelish sportchining o‘z og‘irligidan 20 marta
ortiq bo‘lardi. Pay va bo‘g‘inlarga ortiqcha zo‘r kelishi,

---

97
organizm qattiq larzaga ke-
lishi jiddiy lat yetkazishi
mumkin. Shuning uchun
to‘xtash yo‘lini mumkin
qadar uzaytirish kerak.
Hozirgi sakrash joyla-
rining jihozlanishi baland-
likka va ayniqsa langarcho‘p
bilan sakrashda qo‘nishni
ancha yengillashtiradi. Qum
bilan to‘ldirilgan oddiy chu-
qurlarga sakraganda juda
ko‘p zo‘r keladi. Masalan, langarcho‘p bilan sakrab 4 m
balandlikdan tushayotganda oyoq muskullariga tushadigan
o‘rtacha yuk sakrovchining og‘irligidan 5–6 barobar ko‘p
bo‘ladi. Xuddi mana shu sababdan 4–6 marta to‘liq yugurib
kelib sakragandan so‘ng langarcho‘p bilan sakrovchining
ish qobiliyati pasayar edi. Qo‘nish uchun yangi yaratilgan
jihozlar ko‘proq marta sakrashga va muskullar og‘rishi va
lat yeyish oldini olishga imkon beradi.
Yugurib kelib uzunlikka sakrash vaqtidagi qo‘nishda ham
anchagina ortiqcha zo‘r keladi. Yugurib kelib uzunlikka
sakrashda zarar yetmasin uchun qum sathiga ma’lum burchak
hosil qilib tushiladi. Sakrovchining og‘irligi ostida qumning
shibbalanishi zarbani yumshatish bilan birgalikda harakatni
gorizontal harakatga aylantiradi (26-rasm). Harakatni to‘x-
tatish masofasi anchagina ortib, qo‘nish ham ancha yumshaydi.
Shuning uchun qumni chuqurroq yumshatib qo‘yish zarur.