Rafiyev yengil aòLEÒika va uni o‘QIÒish meòodikasi

18-rasm.
 Qo‘llarni tezlanishli silkish
chizmasi: 
AB — silkishning tezlanish
qismi, BD — siltishning sekinlashish
qismi, B — shu qismlar o‘rtasidagi
chegara, ya’ni tezlanishning sekinlasha
boshlash payti.
19-rasm.
 Qo‘llarni tezlanishli silkish foydasi: 
1 — tayanchga bosim
gavda og‘irligiga teng, 2 — tezlanishli silkish paytida tayanchga bosim
ortadi va 3 — tezlanish sekinlashish paytida tayanchga bosim kamayadi.
Qo‘llarning «tortish»
yo‘nalishi
D
B
A
1
A

---

90
Agarda chetdan qaralsa silkish harakati to‘xtovsiz bo‘lib,
uning tugash payti oyoq to‘la to‘g‘rilangan paytda keladi.
Yugurib kelib sakrashning barcha turlarida oyoqni silkish
harakati yana ham muhimdir. Uning harakat mexanizmi
qo‘lni silkib ko‘tarish mexanizmi bilan bir xil. Ammo
mushaklar kuchi va silkinadigan oyoq massasi katta bo‘lgani,
shuningdek, silkinish yo‘li uzun bo‘lgani uchun buning roli
juda kattadir. Òo‘g‘ri oyoqni silkib ko‘targanda, shu oyoqning
og‘irlik markazi tos-son bo‘g‘imidan uzoqroq bo‘lsa,
silkishning foydasi ko‘proq bo‘ladi. Chunki bunda burchak
tezlik bir xil bo‘lsa ham to‘g‘ri chiziqli tezlik yuqori bo‘ladi.
Òortish kuchlanishi ham shunga qarab ortadi-da (20-rasm),
depsinish foydaliroq bo‘ladi. Albatta, buning uchun silkish
texnikasini bilib olish, mushaklar esa kuchli bo‘lishi kerak.
Lekin to‘g‘ri oyoqni silkib ko‘tarish faqat yugurib kelib
balandlikka sakrashda kerak; bunday harakat planka ustidan
o‘tish uchun ham qulay. Uzunlikka, uch hatlab va langarcho‘p
bilan sakrashda bukilgan oyoq silkinadi, ammo silkish tezligi
balandlikka sakrashdagiga nisbatan ancha yuqori bo‘ladi.
Eng yuqori tezlikka (demak, oyoqni silkishdan eng ko‘p
foydaga) erishmoq uchun mushaklar kuch beradigan yo‘lni
mumkin qadar uzaytirish kerak. Buning uchun, birinchidan,
20-rasm. 
Silkish paytida bukilgan va bukilmagan oyoq og‘irlik
markazlari yo‘lining uzunligi.
To‘g‘rilanganda
Bukikligida
Oyoq o.m.ning
yo‘li

---

91
so‘nggi qadamning uchish fazasi tamom bo‘lishidan sal
oldinroq silkingan oyoq pastga tomon oldinga tabiiy harakat
qilishidan foydalaniladi (21-rasm). Bunday holda mushak-
larning silkishni tezlatuvchi kuchli siljiy boshlagan oyoq
massasiga ta’sir qiladi. Bu esa ancha foydalidir. Ikkinchidan,
oyoqning silkinish yo‘li silkish kechroq tugashi hisobiga ham
uzayadi. Shu sababli silkinuvchi oyoqning nisbiy tezlanishi
yuqoriroq nuqtada manfiy tezlanishga aylanishi muhimdir.
Buning uchun mushaklar kuchli bo‘libgina qolmay, balki
qayishqoq bo‘lishi, shuningdek, bo‘g‘imlar harakatchan
bo‘lishi zarurdir.
Yugurib kelib sakrashdagi depsinish fazasida depsinuvchi
va silkinuvchi oyoqlar juda katta ish bajaradi. Lekin sakrovchi,
silkinuvchi oyog‘i bilan faolroq harakat qilishga intilishi
kerak. Oyoq silkishning ahamiyati biomexanika jihatidagina
emas, balki psixologiya nuqtayi nazaridan ham kattadir.
Sakrovchi oyoqni mumkin qadar tez siltashga intilib,
depsinuvchi oyoqning tezroq to‘g‘rilanishiga ta’sir qiladi va
foydaliroq depsinadi.
Depsinish oxirida tananing 
UOM
mumkin qadar yuqori
ko‘tarilishi muhimdir. Depsinish tugallanish paytida (tayanch
fazasida) oyoq bilan gavdani to‘la to‘g‘rilanishi, yelka bilan
qo‘llar ko‘tarilishi, shuningdek, silkinuvchi oyoq yuqori