Rafiyev yengil aòLEÒika va uni o‘QIÒish meòodikasi

Yadroni itqitib yuborish
paytidagi holat.
35-rasm.
 Lappakni uloqtirib
yuborish paytidagi holat.
cho‘zish uchun katta kuch kerak bo‘ladi, bu esa ularning
qisqarish tezligi katta bo‘lishi mumkin demakdir.
Barcha uloqtirish turlarida oxirgi kuch berish chap oyoqni
yerga qo‘ygunga qadar boshlanadi. Chap oyoqni yerga
qo‘ygunga qadar oxirgi kuch berish uloqtiruvchi gavdasini
silkish tezligini saqlab boradigan sezilar-sezilmas harakat-
lardan iborat bo‘ladi. Nisbatan yengilroq asboblarni uloq-
tirishda, tezlik kattaroq bo‘lgani uchun, bunday harakatlar
ancha sezilarli bo‘ladi. Lekin bu bir oyoqda turgan paytdayoq
oxirgi kuch berishga zo‘r berib, shu oyoqni tezroq to‘g‘rilashga
intilish degan so‘z emas. Bunday harakat qilish ikkinchi
oyoqni yerga qo‘yish va asbobga faol ta’sir qilish boshlanishini
kechiktirib qo‘yadi.
Oxirgi kuch berishda kuchning asbobga ta’siri uloqtiruvchi
qo‘sh tayanch holatda ekanidagina eng zo‘r bo‘lishi mumkin.
Bunda chap oyoq gavda bilan asbobni ma’lum burchak ostida
yuqoriga siljishiga yordam berishi kerak. Chap oyoqni yerga
qo‘yib bir qo‘llab uloqtirishda shu oyoq sal bo‘lsa ham
bukiladi. Oyoqning bukilish miqdori uloqtiruvchining olg‘a

---

107
intiluvchi harakatining tezligiga
va uning mushaklaridagi kuch-
ga bog‘liq.
Uloqtirishda sportchi oyoq-
larining qanchalik tez va
kuchli to‘g‘rilanishi hamda
buni gavda va qo‘l harakatlari
bilan moslay bilish katta
ahamiyatga ega. Uloqtirish
vaqtida, avval yirik mushak
guruhlari, keyin esa tez qis-
qarish qobiliyatiga ega bo‘lgan
kichik mushak guruhlari ishga
tushsagina gavdani eng tez
to‘g‘rilash mumkin. Bu harakat
uloqtiruvchi gavdasining uloq-
tirish tomoniga yo‘nalgan va asosiy oyoqlarni to‘g‘rilash
bilan kuchaya boradigan olg‘a intiluvchi va aylanma ha-
rakatlariga mos bo‘lishi kerak. Shuning uchun barcha uloq-
tirish turlarida oxirgi kuch berish to‘g‘ri bajarilganda oyoqlar
va uloqtiruvchi qo‘lning to‘g‘rilanishi tugashi bilan bir paytda
uloqtirish ham tugaydi (34-, 35-, 36-rasmlar).
Oxirgi kuch berishda qariyb hamma vaqt olg‘a tomon
yuqorilab yo‘nalgan eng tez harakat bilan bir paytda ko‘krak
ham uloqtirish tomoniga buriladi. Uloqtirishning turi va
usuliga qarab yelka kamari bilan tos harakatidagi munosabatda
ba’zi bir farqlar bo‘ladi.
Yakunlovchi kuch berishni yerga tayanib turganda bajarish
foydalidir. Sakrab oyoqlarni faol almashtirib bir qo‘llab
uloqtirishda tayanchsiz holda ham asbobga unchalik katta
bo‘lmagan yakunlovchi kuch ta’sir ettirish (masalan, panjani
yozish bilan asbobga ta’sir etish) mumkin.
Asbobning uchib chiqish nuqtasi yuqoriroq ko‘tarilishi
zarur bo‘lgani va shu nuqtada, ya’ni jism og‘irligi hali «ta-
36-rasm. 
Nayzani uloqtirib
yuborish paytidagi holat.

---

108
yanib» turgan, lekin tayanchdan ajralayotgan paytda asbobga
biron miqdor kuch ta’sir ettirib qolish ehtimoli bo‘lgani
uchun shunday qilinadi.
Yakunlovchi kuch berishdagi uloqtirish texnikasida uloq-
tirish ijro etilayotgan maydoncha chegarasidan chiqib ketmay
muvozanat saqlab qolish zarurati ham hisobga olinadi.
Uloqtirish turiga va texnikasiga hamda musobaqa qoida-
larida belgilangan shartlarga qarab, uloqtirishdagi harakat
turli xil oxirlanadi. Bir qo‘llab katta tezlikda uloqtirishda
(har bir uloqtiruvchi shunga intilishi kerak) sakrab oyoq-
larni faol almashtirish qo‘llanadi. Bu asbob uchib chiqqandan
keyin gavda harakatini keskin to‘xtatib qolishga imkon beradi.
Agar uloqtiruvchi yakunlovchi kuch berish paytida katta
tezlik hosil qila olmasa va oyoqlari bilan faol depsina olmasa,
sakrab oyoqlarni almashtirishni bir-biriga mos keltirib
bo‘lmaydi.