Rafiyev yengil aòLEÒika va uni o‘QIÒish meòodikasi

14-rasm.
 Oyoqni depsinish joyiga qo‘yish paytida gavda holatining
solishtirma chizmasi: 
1 — yugurib kelib balandlikka sakrashda, 2 —
yugurib kelib uzunlikka sakrashda, 3 — langarcho‘p bilan sakrashda.
Langar bilan
Uzunlikka
balandlikka

---

84
Oyoq depsinish joyiga qo‘yilayotgan paytda tayanch
nuqtasi hamma vaqt sakrovchi tanasi 
UOM
ning yerdagi
proyeksiyasidan sal oldinda bo‘ladi. Bu masofa balandlikka
sakrayotganda eng ko‘p, qolgan sakrash turlarida esa ancha
kam bo‘ladi (14-rasm).
Depsinish burchagi qanchalik ktta bo‘lishi kerak bo‘lsa,
oyoq ham shuncha oldinroq qo‘yiladi va tayanch nuqtasidan
sakrovchi gavdasi 
UOM
ning proyeksiyasigacha masofa ham
shuncha ko‘p bo‘ladi. Bu masofa ortgan sari, gorizontal
tezlikning vertikal tezlikka o‘tish yo‘li orta boradi.
4.4.2. DEPSINISH
Depsinish joyiga qo‘yilayotgan paytda qariyb tik oyoq
bukiladi.Shu vaqtning o‘zida tos-son bo‘g‘imi ham bukiladi.
Umurtqa pog‘onasi ham ozroq bukilishi mumkin. Bunda
sakrovchining 
UOM
pasayadi, tana
tiklanishi bilan esa 
UOM
ko‘tariladi.
Sakrovchining 
UOM
eng pastgi ho-
latdan eng yuqori holatga yetguncha
mushaklarning ishi natijasida tana
massasi depsinish fazasida tezlik bilan
siljiy boshlaydi. Bu bilan vertikal tezlik
hosil bo‘ladi.
Bu, turgan joydan balandlikka
sakrash paytida anchagina sodda
shaklda ko‘rinadi (15-rasm). Bunday
holda tana to‘g‘rilanishi bilan tana
massasining tezlanuvchan harakati hosil
bo‘lib, u depsinish oxirida sakrov-
chining boshlang‘ich ko‘tarilish tezligini
ta’minlaydi.
Yugurib kelib sakrashda, depsi-
nishdan oldin tayach oyoq tizza bo‘-
15-rasm.
 Òurgan
joydan balandlikka
sakragandagi tayanch
fazasida sakrovchi
gavdasi UOM ning
ko‘chish chizmasi.
bukilish
burchagi
90° ga teng
UOM
UOM
35
–
45

---

85
g‘imida 135–140° gacha bukiladi. Oyoq bundan ortiq bukilsa,
depsinish uncha yaxshi chiqmaydi. Chunki, bir tomondan,
tayanch oyoq juda ko‘p bukilganda yozuvchi mushaklarning
depsinish paytida oyoqni to‘g‘rilab olishi qiyinroq bo‘lsa,
ikkinchi tomondan, tayanch oyoq kamroq bukilganda,
depsinish fazasidagi katta zo‘r kelishga chidash yengillashadi,
gavdani tezroq to‘g‘rilab olish mumkin bo‘ladi.
Gap shundaki,tayanch oyoq yerga tegayotganda, unga
nihoyatda katta yuk tushadi. Bu yuk gavda massasining bosimi
bilan oyoqni oldinga uzatishga javoban hosil bo‘lgan qar-
shilikdan iborat. Buni oyoqni anchagina bukib yumshatsa
bo‘ladi (sakrab yerga tushayotgan paytdagi kabi), lekin bundan
keyin keskin va kuchli depsinib bo‘lmaydi. Bordiyu sakrovchi
depsinadigan oyoqning yozuvchi mushaklarini taranglab,
qisqa masofada yukni yumshatsa, ya’ni oyoqni ko‘p buk-
masdan tezroq yumshatsa, depsinish foydasi ancha oshadi.
Chunki bunda mushaklarning qayishqoqligi va ularda hosil
bo‘ladigan reflektor kuchlanish ish beradi. Masalan, turgan
joyda balandlikka sakrash uchun engashishdan ilgari bir
hatlab, keyin engashsa, depsinish baquv-
vatroq, yerdan ko‘tarilish esa yuqoriroq
bo‘lishi mumkin.
Ma’lumki, mushaklar yetarli darajada
qayishqoq bo‘ladi. Cho‘zilish to‘x-
tagandan keyin, mushak dastlabki ho-
latiga qaytadi (16-rasm). Albatta, dep-
sinish vaqtida tirik organizmdagi mu-
shaklar ishi ancha murakkabroq. Barcha
sakrash turlarida oyoqni depsinish joyiga
qo‘yayotgan paytda hosil bo‘lgan yuk-
lama tayanch oyoq bukilishi natijasida
yozuvchi mushaklar cho‘zilib ku-
chanishi taranglashishi bilan yum-
shatiladi.
16-rasm.