Радиотехник тизимлар назарияси асослари

b) to‘siIma o‘zgaruvchanlarda: yorug‘ligi o‘zgarish chizig‘ini tahlil c|ilish yo‘li bilan orbita elementlari a, e, i, p, w va Q hisoblab topiladi. Shunday yo‘l bilan tashkil etuvchilar radiuslari nisbati Rj/R^ ni ham topish m um kin. Bu n isb a t t o ‘s ilish n i davomiyligi (D) ga, ya’ni o‘zgarish egrisida m inim um larni kengligiga hog‘liq, minimumlarning chuqurligi

nisbati -pr- temperaturalar nisbatiga _{3.8-rasm. Sentavr a-sining aylanish}

orbitasi: yulduzning bosh yulduzga
^bogiiq; nisbatan ayianish orbitasi.
d) spektral qo‘shaloqlarda: tashkil
etuvchilarning nuriy tezliklarini
o'zgarish egrisi topiladi. Agar / ~ 90° boisa, bu egriga asoslanib orbita ele- mentlari a, e, p, w va Q hisoblab topiladi (3.10-rasm).
Agar qo‘shaloqlardan bittasining (A) spektri ko‘rinsa, quyidagi formula orqali topiladi:
a, sin/ = 13751(1 - e 2)'/2KAP, (3.11),
bu yerda: a^ —yoidosh A orbitasi katta yarim o‘qi; e-ekssentritsiteti; KA— yoidosh tezligi amp- liduasi, km /s; P — orbital aylanish davri, sutkalarda. Agar ikkala yulduz spektri ham ko'rinsa, quyidagicha boiadi:
a , sin/ = 13751(1 - e 2) ‘/2PK,
bunda, a = ay+ a 2\ K = K A+ K B — tezliklar amplitudasi.
2. Qo‘shaIoq yulduzlar massasini aniqlash
a) vizual qo‘shaloqlar: agar ikkala tashkil etuvchilari A va B ko'rinsa va orbita elementlarini oichash mumkin boisa, u holda:


WA+ 13>B+ 72 va ^ boiadi. Bunda, ^{3.9-rasm. Har xil shakldagi}
orbitaga ega spektral rrt>A+ )l)iB Quyosh massasi birliklarida topiladi. ^{qo‘shaloqlar uchun nuriy} Bu yerda, A — nisbiy orbita katta yarim o‘qi, ^{tezlikning o ‘zgarish egrilari.}
107

www.ziyouz.com kutubxonasi

astronomik birliklarda; P — nisbiy orbital harakat davri; ax va a2— absolui orbita katta yarim o‘qlari;
b) to'silma o‘zgaruvchan yulduzlar massalarini aniqlab bo'lmaydi. Agiu bunday qo‘shaloq bir vaqtning o‘zida spektral qo'shaloq ham boisa, u holda a, 11J>A, m>B larni hisoblash mumkin;
d) spektral qo‘shaloqlar: agar qo'shaloqning ikkala tashkil etuvchisi

spektri ko‘rinsa = ~ ; K — tezhklar amplitudasi.

a sini = 13751(1—e2) 1/2 PK; a=at+ a2, K = K A+ Kw
(rn>A+n)!B)sin3/ = 10385 • 10-" ( l- e 2)3/2 /PP, K-km/s,
P — sutkalarda, 1TJ>— Quyosh birliklarida. U holda tashkil etuvchilai uchun
rr]?Asin3/ = 10385 ■ 10-" ( l- e 2)3/2 F K ^ ,
rr)>Asin3/ = 10385 • 10“" ( l- e 2)3/2 KKgP,
yozish mumkin. Agar qo'shaloqning bittasining spektri ko‘rinsa, u holda


^ i r = 1 0 3 8 5 - 1 0 - " ( l - e 2)3/2/rj/>.
Bu formulaning o‘ng tomoni ma’lum, chap tomonida massalar nisbati bor. Agar biror y o ‘l bilan a = — topilsa (0< a < l ) , u holda
mA

— - s i n 3/ = 10385 . 10-»(1 - e 2)3/2r / > .