Радиотехник тизимлар назарияси асослари

b) Xabbl diagrammasi. Uzoq yoritqichlarning yorug'ligi (m) bilan nlarning qizilga siljishini solishtirib, kengayotgan Koinotning xususiyatlari lo‘g‘risida ishonchli ma’lumotlar olish mumkin. Tezlanish parametri q0> 0 bo‘lganda (14), (17) va (18) dan ko‘rinma bolometrik yulduziy kattaligi (inb) bilan qizilga siljish z orasidagi quyidagi bog'lanishni topish mumkin:


^m'b = 5 lg -V [%z+Go-B(Vi+2%z-l] + G .
_% (19)
q, = 0 bo‘lganda mb = 5 lg z(l + ^ z) + C . Bu formula yordamida mb ni kuza- Iishdan olingani bilan solishtirib doimiy miqdor C aniqlanadi.
Odatda, yoritqichning yorug‘ligi (m) biror to'lqin uzunliklari ora- lig‘i, masalan, vizual yoki fotometrik diapazon uchun o‘lchanadi. Galakti- kaning yorug‘ligi (m ) bilan qizilga siljish orasidagi bog‘lanishni tek- shirganda qizilga siljish tufayli galaktika spektrida energiyaning taqsimlanishi egrigi chizig'ining uzun to‘lqinlar tomon siljishi hisobga olinishi kerak. Bu esa (19)dan foydalanib m^-z (Xabbl diagrammasini) bog‘lanishini tuzishga imkon beradi. Har xil q0 va elliptik galaktikalar va radiogalaktikalar uchun bunday bog'lanish 6.2-rasmda keltirilgan. Rasmdan ko'rish mumkin diag-
rammaning q0 ga bog‘liqligi oydin emas.
d) Galaktikaning qizilga siljishi va burchakiy diametri orasidagi bogianish. Agar galaktikaning 0 burchakiy, a — chiziqiy diametri va r — masofasi boisa, quyidagicha nifodalanadi:


6 = arctg a- = ± • radian.


Katta masofalarda egrilangan fazo y ig ‘u v ch i lin z a sin g a ri n u r la n is h yo‘nalishini o'zgartiradi. Shuning uchun
6.2-rasm. Yorug‘ elliptik galaktikalar ^{uzo q g a la k tik a la rn in g b u rc h a k iy}
_{va radiogalaktikalar uchun Xabll} oicham lari ularning masofasiga bogiiq
^{diagrammasi va tezlanish} boiadi