«radioelektronika» kafedrasi «radioapparaturalar diagnostikasi»

К
𝑞
=
𝑁
𝑢
𝑁
𝑜
 
бу ерда, N
u 
– унифицирланган қурилмалар сони; N
o
-уланиш қурилмасининг 
умумий сони; 
- махсулот 
сигналлари 
параметрларининг 
унификация 
коэффициентлари; 
𝐾
𝑢𝑝
=
𝑀
𝑢
𝑀
𝑜
 
бу ерда, М
u
– унифицирлаштирилган диагностик параметрлар сони; M
o
-
параметрларнинг умумий сони; 
- маҳсулотни 
диагностика 
қилишга 
тайёрлаш 
қийинлиги 
коэффициенти, 
𝐾
𝑑𝑞
=
𝑊
𝑏
𝑊
𝑑
, 
бу ерда, W
b
– махсулотни диагностика қилиш учун тайёрлашнинг ўртача 
қийинлиги; W
d
=W
o
+W
b
; W
o
-диагностикақилишнинг асосий қийинлиги. 

---

- диагностика 
қилувчи 
махсус 
воситалардан 
фойдаланиш 
коэффициенти 
К
𝑓
=
𝐺
𝑚𝑑𝑣
𝐶
𝑑𝑣
+𝐶
𝑚𝑑𝑣
, 
бу ерда, G
dv
ва G
mdv
мос равишда серияли ва махсус диагностика қилиш 
воситаларидир. 
Шуни таъкидлаш керакки, саноатда ишлаб чиқарилаётган ҳамма РЭ 
аппаратураларни ҳам техник диагностика қилиш мумкин бўлавермайди. РЭА 
ни техник диагностика қилиш учун, у назорат қилишга яроқли бўлиш керак 
ҳисобланади. 
Назорат қилишга яроқли деганда, РЭАни ишлаб чиқариш, таъмирлаш 
ва ишлатиш жараёнида, уни дастурли-аппаратурали равишда техник 
диагностика қилиш учун мослаштирилганлиги, ундан ташқари унинг 
характеристикаларини назорат ва диагностика қилиш воситалари 
ҳарактеристикалари билан ўзаро мослаштирилиши тушунилади. РЭАнинг 
назорат қилишга яроқлилиги уни ишлаб чиқариш ва тайёрлаш босқичида 
таъминланади. 
Диагностика қилиш натижаси фақатгина РЭАнинг ҳолатига ва унга 
қўйилган талабларга боғлиқ бўлмайди, улар РЭАни мўлжалланиши билан 
ҳам аниқланади. РЭАсини диагностика қилишда дастлаб, диагностика 
натижасини баҳолаш учун керакли бўлган техник параметрларини аниқлаш 
керак бўлади. Бундай параметрлар ҳоҳлаганча бўлиши мумкин, лекин 
назорат қилинувчи параметрлар сонининг ошиб бориши, РЭАни диагностика 
қилишни қийинлашиб кетишига ва нозорат ва диагностика қилиш 
воситаларини ҳам мураккаблашиб кетишига олиб келади. Шунинг учун 
амалиётда назорат қилинадиган техник параметрлар сони учтадан олтитагача 
чегараланади. 
Техник диагностика қилиш жараёнида техник параметрларни 
ўлчашдаги хатоликлар ҳам албатта эътиборга олиниши керак, яъни бу 

---

хатоликларнинг ошиб кетиши нотўғри диагностика қилиниш эхтимоллигини 
ошириб юборади. 
РЭАсини диагностика қилишда асосан учта масала ечилади. Биринчи 
типдаги масалага формал жиҳатдан техник диагностика қилиш масаласини 
киритиш мумкин. Иккинчи типдаги масалага РЭАсининг техник ҳолатини 
қачон қандай ҳолатда бўлишини олдиндан айтиб бериш масаласи, яъни 
техник башоратлаш деб қараш мумкин. Техник башорат қилиш масаласини 
ечимидан РЭАсига техник хизмат кўрсатишни, унинг ҳолатига қараб 
(муддати ва ресурслари) ташкиллаштиришда фойдаланилади. Техник 
диагностика қилиш ва техник башорат қилиш масалаларини ечиш 
услубларини бевосита ўтказишнинг, диагностика объектлари моделларининг 
турли-туманлиги туфайли имконияти бўлмайди. Модел орқали диагностика 
қилишда кўпинча объектнинг уша вақтдаги изоҳидан фойдаланилади, техник 
башорат қилишда РЭАсининг техник параметрларининг вақт бўйича 
эволюция жараёни зарур бўлади. 
Учинчи типдаги диагностика масаласига ўтмишда РЭАсининг техник 
ҳолати қандай бўлганлигини аниқлаш масаласи киради. Аналогия бўйича бу 
масала техник генетика ҳисобланади. Бундай масалалар асосан аврия ва 
унинг сабабларини текширишда, кўрилаётган вақтда РЭАсининг техник 
ҳолати ўтмишдаги ҳолатидан фарқланишида юзага келади. Улар РЭАсининг
ҳозирги техник ҳолатига олиб келадиган, имконияти бор ёки эхтимоли бор 
тарихни аниқлаш орқалиамалга оширилади. 
Кўп ҳолларда РЭАларини техник диагностика қилишда асосан биринчи 
типдаги масалалар ечилади. Керак бўлиб қолган ҳолатлардагина иккинчи ва 
учинчи типдаги масалаларни ечиш керак бўлади.
РЭАсини техник диагностика қилишнинг биринчи қадамида визуал 
текшириш ўтказилади, унда аппаратуранинг аъзоларининг тўлиқлиги 
аниқланади, яъни сақлагичларни ушлаб тургич, таъминлаш кабеллари, 
вилкалар, разёмлар ва бошқаларнинг ишга яроқлилиги текширилади. 

---

Шундан сўнг РЭАни синаш учн техник параметрларини танлаш амалга 
оширилади. 
Радиоқабул 
қилгичлар 
учун 
бундай 
параметрлар 
бўлиб, 
радиостанциялар сигналларини эшитиб қабул қилиш мавжудлиги, 
телевизион қабул қилгичларда экранда тасвир ва товушнинг борлиги кабилар 
ҳисобланади. 
Агар РЭАсини ёқилганда у ишламаса, демак унда носозлик мавжуд 
бўлади. Бунда РЭАсининг техник ҳолати ишлаш қобилиятини йўқотган деб 
ҳисобланади ва назорат натижалари шакллантирилиб, уни таъмирлаш, 
созлаш учун юборилади. Амалиётда техник диагностикани амалга оширган 
мутахассис, уни таъмирлашни ҳам ўзи бажаради. 
Агар РЭАси ёқилганда унда ишлаш қобиляти бўлса, у ҳолда техник 
диагностика ўтказган мутахассис томонидан унинг норматив техник 
ҳжжатлардаги техник параметрлари ва уларни назорат қилиш учун 
услублари танлаб олинади, ундан ташқари танланган параметрларни 
диагностика қилиш воситалари аниқланади. Сўнгра танланган параметрлар, 
норматив техник ҳужжатларга мослиги текширилади Агар диагностика 
қилинаётган РЭАсининг бирор бир параметри, норматив техник ҳужжатдаги 
кўрсатилган қиймат билан мос тушмаса, диагностика қилинаётган РЭАси 
ишга яроқли эмас деган ҳулоса берилади ва таъмирлаш учун юборилади. 
Агар барча параметрлар норматив техник ҳужжатдаги кўрсатилган талаблар 
билан мос тушса, текширилаётган РЭА ишга яроқли деб қабул қилиниб, 
ундан фойдаланиш мумкин деган хулоса қилинади.