«radioelektronika» kafedrasi «radioapparaturalar diagnostikasi»

f
(t) вектор билан 
характерланувчи параметрлар тўпламлари вақт бўйича ўзгариб туради. 
P
f
(t)=var 
Бунда системанинг ҳолати ҳам ўзгаради, яъни S(t)=var. Агар параметр 
ўзининг керакли қийматидан четга чиқиб кетса, яъни P
f
f.i
ёки P
f
>P
f.v
бўлса, у 
ҳолда системанинг ишга яроқлилик хусусияти бузилади ва у ишга яроқсиз 
ҳолатга ўтади.
Ишга яроқлилик ҳолати – бу маҳсулотнинг шундай ҳолатики, унинг 
ўзига юклатилган функцияни бажариш хусусиятини характерловчибарча 
параметрлари қийматлари, норматив-техник ҳужжатлардаги талабларга мос 
келувчи ҳолатидир. 
Ишга яроқсизлик ҳолати – бу маҳсулотнинг ўзига юклатилган 
функцияни бажаришни характерловчиқайсидир битта параметрининг 
қиймати, норматив-техник ҳужжатлардаги талабларга мос келмаслиги ҳолати 
ҳисобланади. Ишга яроқсиз ҳолатда ҳам система ишлашни давом эттириши 
мумкин. 1.7 расмда деградацион жараёнлар таъсирида системанинг ҳолатини 
ўзгаришининг умумий граф схемаси кўрсатилган. 
Ишга яроқсиз ҳолатда системадан ўзига юклатилган функционал 
мўлжалланиши бўйича фойдаланиб бўлмайди. Фойдаланиш учун унинг 
ишлаш қобилиятини тиклаш талаб этилади. Лекин замонавий мураккаб 
системалардаги ишдан чиқган элементларни тиклаш жуда қимматга тушади. 
Шунинг учун мураккаб система ҳисобланган РЭВсини бузилиш ҳолатига 
олиб келмасдан, унга техник хизматлар кўрсатиш орқали профилактик 
амалларни бажариб туриш фойдали ҳисобланади. 

---

Умуман, РЭҚларга деградацион жараёнлар таъсир кўрсатиши 
натижасида, уларга доимий равишда техник хизматлар кўрсатиб туриш 
талаб этилади. Техник хизмат кўрсатиш жараёни физик нуқтаи назардан 
деградацион жараёнлар таъсирини ва ишдан чиқишга олиб келадиган 
ҳолатларни аниқлаб, уларни олдини олиш ҳисобланади. Техник хизмат 
кўрсатишда РЭҚ ўзининг ҳолатини, тиклашни бошқариш жараёни таъсирида 
ўзгартиради. Бунда энг муҳим ўринни РЭҚнинг техник ҳолатини аниқловчи 
жараён ҳисобланган техник диагностика қилиш жараёни эгаллайди. Шундай 
қилиб, ишга яроқлик ҳолати ва ишлаш қобилиятини S
i
(t) ва S
r
(t) деб 
белгиласак, системага D(t) деградацион жараёнлар таъсир этганда система 
S
bo
(t)- бузилиш олди ҳолатига ўтади. 
D(t)→ S
r
(t)→ S
bo
(t) 
Техник хизмат кўрсатиш РЭС ни ишга яроқли ҳолатга қайтаради, яъни 
Y
tx
(t)→kS
bo
(t)→S
r
(t), бунда Y
tx
(t)–техник хизмат кўрсатиш деградация 
даражасига пропорционал бўлиши керак бўлади. 
Y
tx
(t)=k[S
r
(t)-S
bo
(t)]
Шундай қилиб, РЭСсига бирор бир таъсир кўрсатишдан олдин унинг 
ҳолатини аниқлаш ёки қандай ҳолатда эканлигини тасаввур қилиш зарур 
ҳисобланади. Техник диагностика қилиш жараёнини РЭСси маҳсулотларини 
ишчанлик ҳолатларида ушлаб туриш мақсадида, техник ҳолатлари ҳақида 
ахборот олиш жараёни деб қараш ва аниқланган ҳолатларини бошқариш 
орқали уларни ишга яроқли ҳолатда ушлаб туриш ҳисобланади.