Радиоэлектроника асослари муҳаррир — Қ. Азимов

5.4- расм. Нормаллашган узайтнрнлган вақтлар ўтиш характеристикаси.


∆=1 — U_2T — пасайиш,
∆' = U_2T — 1 — кўтарилиш,
∆'' — U_2max — U_2Т — ўзгарнш амплитудаси.
Сигнал шаклининг спектрда янги гармоник ташкил этувчиларнинг ҳосил бўлишига боғлиқ бузилишлари чизиқли бўлмаган бузилишар деб аталади. Унинг ҳосил бўлишига сабаб кучайтиргичнинг схемасида чизиқли бўлмаган харктеристикали элементлар (электрон лампалар, транзисторлар ва бошқалар) нинг мавжудли- гидир. Кучайтиргичдаги чизиқли бўлмаган бузилишлар унинг амплитудавий характеристикаси орқали ифода­ланади.
Идеал кучайтиргичнинг амплитудавий характеристи­каси координат бошидан ўтувчи тўғри чизиқдан иборат бўлади (5.3 б-расм, пунктир чизиқ). Реал кучайтиргич­да у координат бошидан эмас, балки чиқиш кучланишининг бирор қийматидан бошланади ва юқори қисмида тўғри чизиқдан четлашади. Ана шу четлашув кучайтиргичдаги чизиқли бўлмаган бузилишини ифодалайди. Унинг қандай ҳосил бўлишини кучайтирувчи элементнинг ди­намик характеристикасидан аниқлаш мумкин.
Амплитудавий характеристиканинг иастки қисми ку­чайтиргичнинг ички шовқинларининг сатҳи билан чегараланади. Чунки реал кучайтиргичларда кириш кучла­ниши берилмаганда ҳам чиқишда маълум миқдор кучланиш кузатилади. У кучайтиргичдаги шовқиннинг сатҳини белгилаб беради.
Шовқиннинг сатҳи кучайтиргичнинг ишини харак- терловчи асосий катталиклардан бири бўлиб, унинг сезгирлигини белгилайди. Кучайтиргичнинг сезги- рлиги деганда, чиқиш кучланиши кузатилиши мумкин бўлган кнриш сигналининг амплитуда қиймати тушунилади.
Шовқин сатҳининг катталиги шовқин коэффициенти орқали аниқланади. Унинг катталиги бир хил шароитда ишловчи реал кучайтиргич шовқин қувватининг шов- қинсиз кучайтиргичнинг шовқин қувватига нисбати кўринишида аниқланади:
(5.6)
Унда, Р_ш — реал кучайтиргичнинг шовқин қуввати,
_, — шовқинсиз (идеал) кучайтиргичнинг
шовқин қуввати.
Амплитудавий характеристиканинг тўғри чизиқли қисми кучайтиргичнинг динамик кучайтириш диапазона деб аталади:
(5.7)
Динамик кучайтириш диапазонининг юқори чегараси чизиқли бўлмаган бузилишлар ҳосил бўладиган кучланишнинг U_max киймати билан, қуйи чегараси эса, ку­чайтиргичнинг ички шовқинининг сатҳи U_min билан чегараланади. Унинг кенглиги кучайтирувчи элемент ха­рактеристикасининг тўғри чизиқли қисми билан аниқланади. Бу қисм қаича катта бўлса, кучайтиргичнинг динамик кучайтириш диапазони шунча кенг бўлади.