Радиоактив нурланишнинг табиати. Ионлантирувчи нурланишнинг миқдори ва ўлчови

Rolf Maximilian SIEVERT – (Швеция: 06.05.1896–03.10.1966) – радиобиолог, радиобиофизик, радиобиология фани асосчиларидан бири, 1979–йилда ўлчов бирликлари ва қийматлари бўйича XVI анжуманда Р.Зиверт шарафига ионлаштирувчи нурланиш эффектив (самарали) ва эквивалент дозаси ўлчов бирлиги Зиверт (Зв, Sv) қабул қилинган, 1962–йилда Р.Зиверт ташаббуси билан Швеция академиясида таъсис этилган «Радиацион ҳимоя медали» ҳозирда норасмий равишда «Зиверт медали» деб аталади. Р.Зиверт 1964–йилда Радиацион ҳимоя бўйича ҳалқаро ассоциацияни (International Radiation Protection Association) ташкил қилган, радиациядан тиббиётда фойдаланиш йўналишида илмий тадқиқотлар олиб борган.

• Rolf Maximilian SIEVERT – (Швеция: 06.05.1896–03.10.1966) – радиобиолог, радиобиофизик, радиобиология фани асосчиларидан бири, 1979–йилда ўлчов бирликлари ва қийматлари бўйича XVI анжуманда Р.Зиверт шарафига ионлаштирувчи нурланиш эффектив (самарали) ва эквивалент дозаси ўлчов бирлиги Зиверт (Зв, Sv) қабул қилинган, 1962–йилда Р.Зиверт ташаббуси билан Швеция академиясида таъсис этилган «Радиацион ҳимоя медали» ҳозирда норасмий равишда «Зиверт медали» деб аталади. Р.Зиверт 1964–йилда Радиацион ҳимоя бўйича ҳалқаро ассоциацияни (International Radiation Protection Association) ташкил қилган, радиациядан тиббиётда фойдаланиш йўналишида илмий тадқиқотлар олиб борган.
• Радиоактив нурланишдан ташқари, биологик объектнинг қанча вақт давомида нурланиш таъсирида бўлганлиги хам муҳим кўрсаткич ҳисобланади. Шу сабабли, нурланиш дозасининг нурланиш вақтига нисбатини ифодаловчи – доза қуввати тушунчаси киритилган. Мос равишда, ютилиш дозаси, экспозицон доза ва биологик доза қувват қуйидаги тенгламалар орқали ифодаланади:

Ҳавфсиз доза қуввати (радиоактив фон) одам организми учун ~12–14 мкР/соат (микроРентген/соат) га тенг бўлиб, 30–50 мкР/соат нурланиш етарлича вақт давомида таъсир кўрсатиши организмда патологик ҳолатлар ривожланишига олиб келади. Шунингдек, ўлимга олиб келувчи, бир марталик радиацион нурланиш дозаси ~500 Р га тенг ҳисобланади.

• Ҳавфсиз доза қуввати (радиоактив фон) одам организми учун ~12–14 мкР/соат (микроРентген/соат) га тенг бўлиб, 30–50 мкР/соат нурланиш етарлича вақт давомида таъсир кўрсатиши организмда патологик ҳолатлар ривожланишига олиб келади. Шунингдек, ўлимга олиб келувчи, бир марталик радиацион нурланиш дозаси ~500 Р га тенг ҳисобланади.
• Амалиётда радиацион нурланиш доза қийматини ўлчашда асосан, Ҳалқаро бирликлар ўлчов тизимида қабул қилинган бирликдан фойдаланилади, шунингдек, Ҳалқаро бирликлардан ташқари ўлчов тизимидан фойдаланиш ҳам кузатилади. Шу сабабли, маълум бир ўлчов бирлигини иккинчисига айлантириш зарурияти юзага келади.
• 1 миллирем = 10 микроЗиверт

• Радиобиология ва радиобиофизика бўйича айрим адабиёт маълумотларида радиацион нурланиш дозаси Бэр ўлчов бирлигида келтирилади. Бэр (биологический эквивалент рентгена) – бу инглиз тилида Rem, яъни roentgen equivalent man атамасининг рус тилидаги таржимасининг қисқартмаси бўлиб, ионлаштирувчи нурланишнинг Ҳалқаро бирликлар тизимидан ташқари эквивалент доза ўлчов бирлиги ҳисобланади. 1963–йилга қадар 1 Бэр радиацион нурланиш дозаси қиймати – бу биологик организмда 1 Рентген қийматга тенг бўлган γ–нурланиш экспозицион дозаси таъсирида юзага келиши қайд қилинуви нурланиш ҳолатини ифодаловчи ўлчов бирлиги сифатида қабул қилинган.
• 1 Зиверт = 100 Бэр.
• Одатда, эквивалент нурланиш доза қиймати миллиБэр (мБэр, 10–3 Бэр) ёки микрозиверт (мкЗв, 10–6 Зв) ўлчовларида ўлчанади.
• 1 мБэр = 10 мкЗв.