Радиоактив нурланишнинг табиати. Ионлантирувчи нурланишнинг миқдори ва ўлчови

Нурланиш дозаси жоуль/кг, шунингдек Грей (Гр) ёки Рад (Rad – Radiation absorbed dose) ўлчов бирлигида ўлчанади (1 рад = 10 -2 Гр).

• Нурланиш дозаси жоуль/кг, шунингдек Грей (Гр) ёки Рад (Rad – Radiation absorbed dose) ўлчов бирлигида ўлчанади (1 рад = 10 -2 Гр).
• Демак, нурланиш дозаси ёки ютилган доза (D) – берилган ҳажмда модда оғирлик миқдорига ( ) бўлиб чиқилган, маълум бир аниқ элементар ҳажмда моддани нурлантириш учун берилган ўртача энергия қийматини ( ёки ) ифодалайди:
• Ҳалқаро ўлчов бирликлари тизимида ютилган доза қиймати ўлчов бирлиги Грей (Гр) ҳисобланади:
• 1 Гр = 1 Ж/кг.
• Шунингдек, ютилган дозани ўлчашда Ҳалқаро ўлчов бирликлари тизимидан ташқари ўлчов бирлиги сифатида Рад ишлатилади: 1 Рад = 0,01 Гр.

Ютилган нурланиш дозасини бевосита аниқлаш қийин масала ҳисобланади, шу сабабли экспозицион доза ўлчов бирлигидан хам фойдаланилади.

• Ютилган нурланиш дозасини бевосита аниқлаш қийин масала ҳисобланади, шу сабабли экспозицион доза ўлчов бирлигидан хам фойдаланилади.
• Экспозицион доза (X)–бу нурланиш ютилувчи биологик объект яқинида жойлашган ҳаво муҳитининг 1 кг қуруқ массасига нисбатан ҳосил бўлган ион зарядлари миқдорига тенг қиймат ҳисобланади:
• Экспозицион дозанинг ўлчов бирлиги Кулон/килограмм (кл/кг) ёки Рентген (Р) билан ифодаланади (1 Р 2,58×10–4 Кл/кг). Экспозицион доза дозиметр асбоби ёрдамида ўлчанади ва олинган натижалар бўйича, биологик объект томонидан ютилган нурланиш дозаси ҳисобланади:
• Бу ерда: ƒ– радиоактив нурланишни ютувчи биологик тўқима турига боғлиқ коэффицент бўлиб, юмшоқ тўқималар учун ~1 га тенг ҳисобланади. Ушбу формуладан фақат, ҳар иккала нурланиш дозаси қийматлари рад ва Рентген бирликларида ўлчанган ҳолатда фойдаланиш мумкин.
• Демак, экспозицион доза (X) – маълум бир нурлантириш вақти давомида объектга тушувчи нурланиш энергияси миқдорини ифодалайди:

Бу ерда: – кичик ҳажмдаги ҳаво муҳитида фотон таъсирида юзага келган барча иккиламчи электронлар тормозланиши натижасида хосил бўлган, бир хил ишорали ионларнинг тўлиқ заряди; – берилган ҳажмдаги ҳавонинг оғирлик қийматини ифодайди.

• Бу ерда: – кичик ҳажмдаги ҳаво муҳитида фотон таъсирида юзага келган барча иккиламчи электронлар тормозланиши натижасида хосил бўлган, бир хил ишорали ионларнинг тўлиқ заряди; – берилган ҳажмдаги ҳавонинг оғирлик қийматини ифодайди.
• Экспозицион доза қиймати Ҳалқаро ўлчов бирликлари тизимида Кл/кг да ифодаланади, шунингдек Ҳалқаро ўлчов бирликлари тизимидан ташқари ўлчов бирлиги сифатида Рентген (Р) ишлатилади:
• 1 Рентген = 2,58×10–4 Кл/кг