R. X. Karlibayeva, A. A. Temirov korxonalarni

2.4. 
Korxonaning moliyaviy holati va moliyaviy faoliyati natijalarini 
moliyaviy koeffitsientlar yordamida tahlil etish
 
Korxonalar moliyaviy holatini baholovchi bir qator ko‗rsatkichlar mavjud. 
Bular jumlasiga korxonaning to‗lov qobiliyati, moliyaviy barqarorligi, korxona 
aktivlarning likvidlilik darajasi va boshqa qator ko‗rsatkichlar kiradi
11
. 
Ma‘lumki, moliyaviy holatni xususiyatlashda absolyut ko‗rsatkichlar bilan bir 
qatorda nisbiy ko‗rsatkichlardan ham keng foydalaniladi. 
Korxonalar xo‗jalik faoliyatining moliyaviy natijasi (foyda yoki zarar) 
aniqlanadi, keyin mazkur hisobot natijasida moliyaviy holat tahlili amalga oshiriladi 
va uning natijalarini umumlashtirish orqali moliyaviy barqarorlik imkoniyatlari 
o‗rganiladi. Demak, moliyaviy tahlil mazkur ketma-ketlikda oddiylikdan 
murakkablik tomon boradi, bu bilan birgalikda tahlil obyekti va davriyligi ham 
kengayib boradi. 
Moliyaviy tahlil korxonalarning rasmiy hisobot ma‘lumotlari asosida an‘anaviy 
bo‗lgan rentabellik, ish faolligi ko‗rsatkichlari, likvidlilik darajasi va unga ta‘sir 
etuvchi omillar, to‗lov qobiliyati va korxona kapitali tuzilmasining kabi tahlillarni o‗z 
ichiga oladi.
Barqaror talabga ega bo‗lgan pul mablag‗lari, qimmatli qog‗ozlar, moddiy 
aylanma mablag‗lar - xaridorgir va tez pulga aylantiriladigan aktivlar likvidli 
vositalar sifatida yuritiladi. Likvidlilik qobiliyati qoniqarli bo‗lishi uchun, o‗z 
hamkorlari oldida ishonch qozonish uchun hamda korxonaning zarar ko‗rmay 
ishlashi uchun uning faoliyatida mablag‗lar aylanishining bir me‘yorda bo‗lishiga 
erishish kerak. Buning uchun esa korxona menejerlari o‗z balansini muntazam 
ravishda chuqur va atroflicha tahlil qilib borishlari lozim. 
Umuman olganda, korxonalar moliyaviy holati ko‗rsatkichlarini ikkita yirik 
guruhga, ya‘ni absolyut va nisbiy ko‗rsatkichlarga bo‗lib o‗rganish mumkin va uni 
quyidagicha ifodalash mumkin. 
11
Бланк И.А. Артюшин В.В. Финансовый анализ. Инструментарий практика. – М.: ЮНИТИ-ДАНА, 2010. – 
с.120

---

41