|
4-rasm. Likvidlik ko„rsatkichlari
13
Balans likvidliligi tahlilining mohiyati shundaki, bunda likvidlilik darajasi
bo‗yicha guruhlangan va kamayib borish tartibida joylashtirilgan aktiv vositalar,
to‗lash muddati bo‗yicha guruhlangan va to‗lash muddati oshib borish tartibida
joylashtirilgan passiv bo‗yicha majburiyatlar bilan taqqoslanadi. Likvidlilik
ko‗rsatkichlari korxonaning qisqa muddatli majburiyatlarini to‗lashga qodirligini
13
Muallif tomonidan ma‘lumotlar asosida ishlab chiqilgan.
Likvidlilik
ko‗rsatkichlari
Joriy likvidlilik
Tezkor likvidlilik
Absolyut likvidlilik
43
tavsiflaydi. Likvidlilik darajasi bo‗yicha korxona aktivlari quyidagi guruhlarga
bo‗linadi
14
:
a) likvidligi yuqori bo‗lgan aktivlar (A1). Ular tarkibiga – kichik korxonaning
barcha pul mablag‗lari va qisqa muddatli moliyaviy qo‗yilmalari (qimmatli
qog‗ozlari) kiradi;
b) tez sotiladigan aktivlar (A2). - debitorlik qarzlari va boshqa aktivlar kiradi;
v) sekin sotiladigan aktivlar (A3). - balans aktivining II bo‗limidagi ―Kelgusi
davr harajatlari‖dan tashqari barcha zahiralar va xarajatlar moddalari, shuningdek,
―Uzoq muddatli moliyaviy qo‗yilmalar‖, ―Ta‘sischilar bilan hisob-kitoblar‖ dan
iborat;
g) qiyin sotiladigan aktivlar turkumiga (A4) - balans aktivining I bo‗limidagi
―Uzoq muddatli moliyaviy qo‗yilmalar‖, ―Ta‘sischilar bilan hisob-kitoblar‖ dan
tashqari barcha moddalari kiradi.
Balans passivlari esa to‗lash muddati darajasi bo‗yicha quyidagicha
guruhlanadi
15
:
1. Muddati juda tez bo‗lgan qisqa majburiyatlar - kreditorlik qarzlari va boshqa
passivlar (P1).
2. Qisqa muddatli passivlar - qisqa muddatli kredit va qarz mablag‗lari (P2).
3. Uzoq muddatli passivlar - uzoq muddatli kredit va qarz mablag‗lari kiradi
(P3).
4. Doimiy passivlar (P4). Bu ko‗rsatkich balans passivining I bo‗limidagi ―O‗z
mablag‗lari manbai‖dan iborat.
Balans likvidliligini aniqlash uchun yuqorida keltirilgan jadvallar asosida
guruhlar taqqoslanadi. Agar ular quyidagi o‗zaro nisbatda bo‗lsa, u holda balans
absolyut likvidli deb hisoblanadi
16
:
A1
P1
A2
P2
A3
P3
A4
P4
14
Грачев А.В. Учет внутренной структуры капитала // Финансовый менеджмент». М, 2004 №1. С.27.
15
Грачев А.В. Учет внутренной структуры капитала // Финансовый менеджмент». М, 2004 №1. С.27.
16
Грачев А.В. Учет внутренной структуры капитала // Финансовый менеджмент». М, 2004 №1. С.27.
44
Korxonalar moliyaviy tahlilining keyingi ko‗rsatkichlari sifatida likvidlilik
koeffitsientlari maydonga chiqadi. Bu ko‗rsatkichlar korxonaning likvidli aktivlarni
jalb qilish orqali qisqa muddatli qarzdorligini qaytara olish qobiliyatidir. Ular
qarzdorlikning muddatiga qarab hisoblanadi. Likvidlilik ko‗rsatkichlari quyidagicha
aniqlanadi:
1.Joriy likvidlilik yoki qoplash ko‗rsatkichlari:
JL
=
ЖП
ТМК
Д
ЖМИ
ПМ
К
(1)
bu erda:
JL
- joriy likvidlilik;
PM
- pul mablag‗lari;
JMI
– joriy moliyaviy
investitsiyalar;
DQ
- debitor qarzlar;
TMQ
- tovar moddiy qiymatliklar;
JP
-joriy
passivlar.
Umumiy qabul qilingan andozalarga muvofiq joriy likvidlilik 1 dan yuqori
bo‗lishi kerak. Ko‗rinib turibdiki, tahlil qilinayotgan kichik korxonaning 2006-2010
yillardagi joriy likvidlilik ko‗rsatkichi 1 dan yuqoriroqdir.
2. Tezkor likvidlilik ko‗rsatkichi:
TL=
ЖП
ДК
ЖМИ
ПМ
(2)
Tadqiq qilinayotgan kichik korxonalar ichidan ―Aravana‖ kichik korxonasining
muddatli likvidlilik ko‗rsatkichini tahlil qilganimizda, 2006-yilda 0,92
[(49,7+0+1488,5):1663,9] ni 2010 yilda esa 0,9 [(192,4+0+2081,2):2520,0] ni tashkil
qilgan. Demak, 2010-yilda muddatli likvidlilik 0,02 ga kamaygan va bunga qisqa
muddatli majburiyatlarning ortishi sabab bo‗lgan.
3. Absolyut likvidlilik ko‗rsatkichi:
AL=
ЖП
ЖМИ
ПМ
(3)
bu erda:
AL
– absolyut likvidlilik;
PM
- pul mablag‗lari;
JMI
– joriy moliyaviy
investitsiyalar;
JP
- joriy passivlar.
Korxona kapitali tuzilmasini ifodalovchi ko‗rsatkichlar asosan korxonaning
uzoq muddatli qarzlarini to‗lashga bo‗lgan qobiliyatini tavsiflaydi va o‗z ichiga
45
moliyaviy bog‗liqlik, mulkiy mustaqillik va kreditorlarning himoyalanganlik darajasi
ko‗rsatkichlarini oladi.
Do'stlaringiz bilan baham: |
