|
Axborot tizimlarining asosiy vazifasi – barcha resurslarni samarali
boshqarish uchun iqtisodiy ob’ektlarga kerakli bo’lgan axborotlarni ishlab chiqish,
iqtisodiy ob’ektni boshqarish uchun axborot va texnikaviy muhitni yaratishdan
iborat.
59
Boshqaruv tizimini ko’rib chiqish davomida boshqaruvning quyidagi uchta
darajasini ajratib ko’rsatish mumkin: strategik, taktik va tezkor (4.2-rasm). Ushbu
har bir darajalarning o’z vazifalari bo’lib ularni hal etishda axborotga bo’lgan ehtiyoj,
ya’ni axborot tizimiga nisbatan talab yuzaga keladi. Bu talablar axborot tizimidagi
tegishli axborotlarga qaratilgan. Axborot texnologiyalari talablarni qayta ishlash va
mavjud axborotlardan foydalanib javoblarni shakllantirish imkonini beradi. SHunday
qilib, boshqaruvning har bir darajasida kerakli qarorn-i qabul qilish uchun asos
bo’luvchi axborot paydo bo’ladi.
4.2-rasm. Boshqaruv darajasiga ko’ra axborotning taqsimlanishi
Boshqaruv darajasi ahamiyatligiga ko’ra qancha yuqori bo’lsa, mutahassislar
va menejerlarning axborot texnologiyalari yordamida bajaradigan ish hajmi shuncha
kam bo’ladi. Biroq, bu holda, axborot tizimining murakkabligi va intelektual
imkoniyatlari hamda menejerning qaror qabul qilish chog’idagi roli ortadi.
Boshqaruvning har qanday darajasi turli miqdor va turli darajadagi axborotga muhtoj
bo’ladi.
Piramida asosini shunday axborot tizimi tashkil etadiki, uning yordamida
ijrochi – xodimlar ma’lumotlarni qayta ishlash bilan, quyi bo’g’indagi menejerlar esa
– tezkor boshqaruv bilan shug’ullanishadi. Piramida yuqo-risida – strategik
boshqaruv darajasida axborot tizimlari o’z rolini o’zgar-tiradi va belgilangan vazifa
yomon bajarilgan sharoitda qaror qabul qilish bo’yicha yuqori bo’g’in faoliyatini
qo’llab–quvvatlovchi strategik darajaga aylanadi.
Axborot va qarorlar mazmuniga muvofiq iqtisodiy ob’ektda ma’lum bir
darajaning axborot tizimi paydo bo’ladi (4.3-rasm).
Axborot tizimidagi ishlar quyidagi maqsadda olib boriladi:
- axborotga bo’lgan ehtiyojni aniqlash;
- axborot to’plashni amalga oshirish;
- tashqi yoki ichki manbalardan axborot kelishini amalga oshirish;
- axborotni qayta ishlash, uning to’liqligi va ahamiyatini baholash hamda uni
qulay ko’rinishda taqdim etish;
60
4.3-rasm. Axborot tizimlari turlari va boshqaruv darajalarining
o’zaro aloqalari
- iste’molchilarga taqdim etish yoki boshqa tizimga uzatish uchun axborotni
chiqarish;
- yo’nalishlarni baholash, bashoratlarni ishlab chiqish, muqobil qarorlar va
harakatlarni baholash, strategiyalarni ishlab chiqish
uchun axborotlardan
foydalanishni tashkil etish;
- mazkur iqtisodiy ob’ekt xodimi qayta ishlagan axborotlar bo’yicha teskari
aloqani tashkil etish, keladigan axborotlarni tuzatishni amalga oshirish.
Bu barcha harakatlar iqtisodiy ob’ektning axborot tizimi doirasida u yoki bu
axborot texnologiyalari yordamida amalga oshiriladi.
Har qanday iqtisodiy ob’ekt uchun axborot ehtiyojini aniqlashdan tortib to
axborotdan foydalanishgacha bo’lgan tizim ishining ketma-ketligini belgilash eng
muhim masala sanaladi. Bu o’rinda gap, iqtisodiy ob’ektda hal etiladigan masalalarni
turlarga ajratish, axborotlarni olish, qayta ishlash va foydalanish davriyligini
belgilash, keladigan va chiqadigan hujjatlarni standartlash, axborotlarni qayta ishlash
tartibini standartlash to’g’risida ketayapti.
Axborot tizimiga nisbatan so’rovlarni, shuningdek, ularga javobning
shakllanish tartibini eskirgan va eskirmagan turlarga bo’lish mumkin. Eskirgan
vazifalarni va axborotni qayta ishlash tartibini ajratib olish ularni shakllantirish,
keyinchalik avtomatlashtirish imkonini beradi. Asosiy masala, iqtisodiy ob’ektda
foydalaniladigan axborot texnologiyasi buning uchun infratuzilmani ta’minlay olish
yoki olmasligida.
Avtomatlashtirilmagan axborot tizimida axborot va qarorlar qabul qilish bilan
bog’liq barcha harakatlar inson zimmasiga yuklatilgan. Axborotni qayta ishlash
jarayonini avtomatlashtirish algoritmlar doirasida hal qiluvchi qoidalarni qayta
ishlashning yuzaga kelishiga olib keladi. Bu ham o’z navbatida «sof axborot
Strategik
axborot
tizimlari
Foydalanuvchilar
Taktik axborot
tizimlarI
Yuqori rahbariyat
Tezkor boshqaruvning
menejerlari axborot tizimlari
Bolinma rahbarlari
61
tizimi»ning boshqaruv axborot tizimiga, ya’ni boshqaruv jarayonida qo’llaniladigan
ma’lumotlarni yig’ish, saqlash, to’plash, qidirish, qayta ishlash va uzatish tizimiga
aylanishiga olib keladi. Axborot tizimida boshqarish va shuningdek insonning qaror
qabul qilish bo’yicha ishi qisman amalga oshirilgan.
Do'stlaringiz bilan baham: |
