R sayfullaye V a, B. M e n g L iy e V, G. Bo q iyeva, M. Q u r b o n o V a, Z. Y u n u s o V a, m a b u z a L o V a h o z I r g I

2) 
Satrvar ham keldi.
3) 
Asliddin ham o ‘qidi, hum yozdi.
4) 
AT
o izim 
a y ta m a n .
5) 
Sfzerzodning o ‘zigina tiishunadi.
Bu 1 ug‘aviy-grammatik vosita bilan kelgan bo‘lak mantiqiy 
u r g ‘u olit> aktuallashadi — reinaga aylanadi.
K o m m u n ik a tiv bo'linm as gap. 
Har qandav gap ham terna- 
rem atik boTinishga ega bo'lavermavdi. Shiunday ko'rinishdagi 
g aplar h am borki, ularni kommunikativ bo‘linmas gap deyish 
m um kin. Bunday gaplarda tema (m alum axborot) bo‘lmaydi. Gap 
b u tu n ic h a remadangina iborat boiadi. Bunday gaplarning axborot 
vazifasi biror voqea-hodisaning mavjudligi yoki vujudga kelganligini 
ifodalashdan iborat bo'ladi: 1. 
Bugun stadionga boriladi.
2. 
Bahor.
3. 
Issiq boshlandi.
4. 
Tez long otdi. 5. Rahmat.
Kommunikativ 
yaxlitlik gaplarning ko‘proq bir tarkibliligi bilan aloqador bo‘ladi. 
Iklci tarkibli fe’l kesimli gaplarda bu gap semantikasi bilan 
b o g la n g a n bo'ladi: 
1. 
long otdi.
2. 
Shorn tushdi.
Bunday 
gaplarning semantik strukturasi deyarli bir tarkibli gaplarga 
yaqinlashi b qoladi.
N u tq iy gapning em otsionallikka k o ‘ra turi
N utqiy gap emotsionallikka munosabat nuqtayi nazaridan 
ikkiga bo£Iinadi:
1) h i s - h a y a jo n li g a p ;
2) h i s - h a y a jo n s i z g ap .
Gap, ifoda maqsadidan qat’i nazar, his-hayajonli yoki his- 
hayajonsiz bo‘ladi. Qiyoslang: 1. 
Men keltiraman -
ifoda maqsadiga 
kocra darak gap, emotsionallikka ko'ra his-hayajonsiz gap. 2. 
Men
keltiram an! —
ifoda maqsadiga ko'ra darak gap, emotsionallikka 
kocr a his-biayajon gap.
His-hayajonli gapda, fikr bilan birgalikda, so‘zlovchining 
kuchli his—tuyg‘ulari ham tiamoyon bo‘ladi. Demak, darak, so'roq, 
buyruq gapga maxsus ohang berilishi natijasida his-hayajonsiz gap 
his-hayajonli gaplarga aylanadi: 1. 
Fútbol boshlandi! 2. Otam
keldimi?! 3 . Hayda!
Darak gap, ko‘pincha, his-hayajonsiz, buyruq 
gaplar esa his-hayajoali boiadi.
386

---

His-hayajonli gap his-hayajon darajasiga ko‘ra ikleiga bo‘linadi:
1) fikrni his-hayajon bilan ifodalovchi gap: 
Futbol boshlandi!
Men keltiraman!
2) so‘zlovchining em otsional tuyg‘usini ifodalovchi gap: 
Oh!
To y muborak! Ura!
His-hayajon gapning o‘ziga xos fonetik, leksik v a grammatik 
belgisi bor:
1) maxsus ohangga egaliic;
2) gap tarkibida his-hayajon ifodalovchi so'zlarning bo'lishi: