R sayfullaye V a, B. M e n g L iy e V, G. Bo q iyeva, M. Q u r b o n o V a, Z. Y u n u s o V a, m a b u z a L o V a h o z I r g I

qator liam bog‘ lovchisiz b o lis h i mumkin:
1. Bog‘lovchili ochiq qator. 
Ayrim bogMovchi tenglik
munosabatiga kirishayotgan har bir so'zshakl uchun qo'llanib,
qatorni bemalol davom ettirishi mumkin: 
Halim ham o'qiydi, ham
ishlaydi, ham davolanadi gapida ochiq qatorni tashkil etuvchi
bog'iovchi, aytilganidek, asosan, ayiruv bog‘lovchilar va 
ham
yuklamasi.
2. 
Bog‘Iovchisiz ochiq qator. Bog'lovchisiz ochiq qatorni
tashkil etuvchi a’zolar o ‘zaro uyushtiruvchi ohang yordamida
bog‘lanadi:
Muhayyo, Surayyo, Dilshoda, Muqaddas,
Ko ‘limni yashnatib kiyibsiz atlas.
2.1. Bog'lovchisiz ochiq qatorning ikki turi mavjud:
a) har xil predm et, belgi v a shu kabilar nomi beriladi: 
Nonsiz,
tuzsiz, suvsiz uch kun qiynaldi.
b) darajalanuvchi, ko‘payuvchi, to‘ ldiruvchi a’zolar beriladi:
Tutab, turqsib, yonib, kuydi bechora.
2.1.1. Yopiq bog‘lovchili qator a’zolari orasida:
375

---

a) uyg‘unlik ( 
Halim qattiqqo‘1 va jiddiy edi);
b) zidlik (
Sekin, ammo chiroyli yozadi)
m a’nosi mavjud.
2.1.2. 
Bog‘lovchisiz yopiq qatorda tenglanuvchi a’zolar 
juftlashadi: 1 
.Erta-indin kelarman (erta yoki indin kelarmari).
B a ’zan ayrim vosita ham bog'lovchisiz qatomi tashkil qilishda 
qo'llanadi: 
Senga emas, qizjmga aytaman.
Undalma
Gap undalma bilan ham kengayishi mumkin. Undalma gap 
tarkibidagi II shaxs kishilik olmoshi bo'lgan so'zshakl ma’nosini 
muayyanlashtiruvchi 
unsur 
bo'lib, 
u 
mantiqan 
so‘z 
kengaytiruvchisi maqomida bo‘ladi. Biroq u kengayayotgan so‘z 
bilan bog‘langanda, grammatik aloqaga ega emas. Undalma 
mazmunan bog'langan so'zshakl nutq yo‘naltirilgan shaxs yoki 
narsa 
predmetni ifodalaydi. Undalma vazifasida, odatda, bosh 
kelishikdagi ot, b a ’zan otlashgan so‘zshakllar keladi.
Demak, undalma gap lisoniy strukturasiga bevosita daxldor 
bo'lmagan, 
gap tarkibidagi ifodalangan yoki ifodalanmagan 
ikkinchi shaxs olmoshining so‘z kengaytiruvchisi hisoblanadi. 
Ajratilgan 
bo“lak 
ajralmish 
bo'lak 
bilan 
mazmunangina 
munosabatga kirishganligi kabi, undalma ham nutq yo'naltirilgan 
shaxs, predmet bilan mazmuniy bog‘lanisliga ega bo'ladi.
Undalma 
kengaytirgan olmosh so'zshakl gapning barcha 
b o ’laklari, 
b o ‘lakning 
kengaytiruvchilari, 
qolaversa, 
bo‘lak 
bo'laklarining kengaytiruvchilari bo‘lishi mumkin: 
kesim: 
Do ‘stim, ishonganim