R sayfullaye V a, B. M e n g L iy e V, G. Bo q iyeva, M. Q u r b o n o V a, Z. Y u n u s o V a, m a b u z a L o V a h o z I r g I

Jahongir, Jamshid, Isroil o'qidi'),
uyushiq kesimli sodda gapdan 
ham (egasi y o ‘q yoki bor bo‘lsa, bitta, kesimning lug'aviy qismi 
birdan ortiq, ( P m) qismi bitta — (U
lar borgan va ko'rgan edilar,
qolipi [Wi-W2] Pm]) farqlanadi.
Nazariy talqinda uyushiq kesimli sodda gapda, demak, ega 
bitta, (Pm) qismlari um um iy b o ‘lgan kesim birdan ortiq bo'ladi. 
Aytilganlar asosida sodda gap, uyushiq kesimli sodda gap, qo‘shma 
gap, uyushiq kesimli qo 'sh m a gap va uyushgan gapning eng kichik 
Struktur 
sxemasini beramiz: (Qulaylik uchun eng kichik qurilish 
qoliplarini berish ma’qul. Chunki, [WPm]d a ular (W va Pm)ning 
kengaytiruvchilari h a m mujassamlangan.
]) sodda gap: [W P m];
2) uyushiq kesimli sodda gap: [(Wi -ХУ
2
)Р Ш];
3) qo'shma gap: 
[WPra-W Tm];
4) uyushgan qismli qo‘shina gap: [<[WPm]-[WP,„])-[WPnl]] 
yoki [(W PJ - ([WPra]-[W Pm]>];
5) uyushgan gap: [((E
i
-W2> -(E 2-W2) ) Рга].
Uyushgan gapga misol: 1. 
О tarn rais, onam brigadir bo'lgan edi.
2. Do ‘kondorlam ing b a ’zilari k l tob o ‘qiby ba 'zilari tasbeh о ‘girib,
b a ’zilari esnab o'tirishardi.
3. 
Uning qo‘llari ishda, ko ‘zi -shudgorda,
ammo xayoli Zebixonda edi. 4. Chakkasi tirishib, ko ‘zi qizarib keldi.
Uyushgan 
gapdagi 
umumiy 
b o ‘lak 
[Pm]niK har 
bir 
shakllanmagan [W]ga alohida-alohida q o ‘shish bilan osongina 
qo'slima gap hosil qilish mumkin: Qiyoslang: 1 
.Chakkasi tirishib,
k o ‘zi qizarib leetdi —
uyushgan gap. 
Chakkasi tirishib ketdi va ko‘zi
qizarib ketdi
— qo‘shm a gap.
Ayrim holda uyushgan gapda ham (P m) nol shaklda bo'lishi 
mumkin: 
U baroqqosh, k o ‘zi chaqchaygan, afti ishshaygan.
Gap
3 8 9

---

m azm unidan n o l shakl oxirgi so ‘zda ekanligi sezilib turibdi. Bunga 
gapni o íg a n zamonga aylantirish bilan amiti bo'iish mumkin: 
U
baroqqosh, ko ‘z i chaqchaygan, afti burishgan edi.
Uyushgan 
gaplar 
tarkibidagi 
sodda 
gaplaming 
o‘zaro 
umumiyligi (va, shu asosda, nmumlaslitiruvchi bo‘lagi) turli xil 
bo‘ladi:
1) hamma qismlari xususiy (farqli) bo‘lib, faqat 
(P,,,) 
qismi 
u m um iy bo‘lgan uyushgan gap: 
Jamshid yozar, broil o ‘qir edi;
2) hamma qismlari xususiy bo‘lib, faqat kesimning lug‘aviy 
qismi v a kesimlik qo‘shimchasi umumiy bo‘lgan uyushgan gap: 
Jam shid tez, Isroil sekin yozar edi;
3) [WPm] va uning kengaytiruvchi bo‘laklari umumiy bo‘lib, 
faqat ega va [W Pm] kengaytiruvchisining kengaytiruvchisi bilan 
farqlanuvchi uyushgan gap: 
Jamshid oq, Isroil qizil gul oldi.
(P m ) uyu sh tiru v ch isi vosita sifatida: 1. 
Kun qaytgan va bahor
kunlarining uchdan ikki qismi octgan edi.
(S.AJhm.). 2. 
Erta yog‘ib
o ‘tgan yomg'ir chang va g'ubomi yuvib ketgan, daraxtlarning
yaproqlari tiniq va toza edi.
3. 
Paxta dalalarida endi salqin
kuchaygan, tungi yellar esar... 
edi.
(Oyb.). 4. 
Siddiqjon o ‘ziga
bundoq savol bermas va bundoq savol xayoliga ham kelmas edi.
(A.Qali. / 5. 
Sayyora birindxi, ukam ikkinchi ekan. («Tong
yuld.o./ 
6. 
Ahm ad tikuvchi, Halim bog'da qorovul emishmi?
7. 
Alpomishu
Rustam lar sizga yor, Ravshanbek va Avazxonlar madadkor bo‘/sin.
8. 
Doklad ishning borishi, munozara esa. butunlay boshqa masala
haqida.
(W P u ) 
u yushtiruvclii vosita sifatida: 
1.