R sayfullaye V a, B. M e n g L iy e V, G. Bo q iyeva, M. Q u r b o n o V a, Z. Y u n u s o V a, m a b u z a L o V a h o z I r g I

 
kabi yordam chi so ‘z xos. 
Q o ‘shim chasim on
b o g 'lo v c h i gu ru h iga 
[-ki (-kim)],
bog‘lovchi va yuklam a vazifasida
k e la o la d ig a n
[-u/-yu], 
[-da], [-mi]
 
q o ‘shim chasi 
mansub.
[-u /y u ], [-da]
 
q o ‘shim cha.sining b o g ‘lovchi vazifasini t o ‘la -to ‘kis
b ajarish i 
q a to r m anbada 
qayd etilgan , 
[-mi]
 
q o ‘shim chasida
b a m b o g ‘lo v c h ilik x u su siy iti borligini 1. 
Yomg4r yog ‘dimi, hamma
274

---

jo y nam bo'ladi.
2 .
Karim kelditni, 
to'polon boshlanadi
tipidagi
gaplar 
ta sd iq la y d i. 
U sh b u g a p la r d a
qo'llangan 
[-mi]
q o ‘shim chasi ta ’k id m a’n osin i vo q ela n tirg a n h o ld a sodda gaplarni
bir-biriga bog'lash 
vazifasini 
bajarm oq d a. 
N is b iy bogMovchiga
m ustaqil 
so ‘z tu r k u m id a n o ‘s i b ch iq q a n , «oraliq uchinchi»
tabiatiga (ham m u sta q il, 
ham y o r d a m c h i) ega bo'lgan 
[b a ’zan],
[bir], [vaqtida],
[
h a li
], 
[goh] ({goho])
 
kabi so 'z la rn in g takroriy
shakli m isol b o 'la d i. 
C h u n o n c h i, 
1. 
B a ’za n
Qoratoyning
ishxonasida, b a ’zan choyxonada tunab yurdi.
(O y b .). 2. 
Ikki kundan
beri goh savalab, g o h shiddat bilan yog'ayotgan y o m g ‘ir hammayoqni
ivitib yubordi.
(A .Q a h .). 3. 
Vaqtida qor yog'adi, vaqtida yom g‘ir.
Bu
gaplarda q o ‘lla n ilg a n
[b a ’zan], [goh], [vaqtida]
so 'zla rin in g vazifasi
b o g ‘lovchiga juda y a q in .
1. 
Salima tez 
qaytdi. U yan gi xabar olib keldi. 2. Brigadada
mehnat yaxshi uyushtirilmadi. N a tijad a hosil kam bo ‘Idi.
3. 
Azimboy
k o ‘p zutm o'tkazdi. Oqibatda xalqning sabr kosasi to ‘Idi
gaplaridagi
[u], [natijada], [oqibatda]
so'zlari 
b irin ch i gap n i ikkinchi gap bilan
bog'lab kelm oqda. 
D em a k , 
[u], [natijada], [oqibatda]
so ‘zi ham
nisbiy bog‘lovch i sir a sig a kiritilsa t o ‘g ‘ri b o ‘la d i. Ikkinchi gapning
m azm uni birinchi g a p siz aniq e m a s. Y o r d a m c h i so ‘z nafaqat so ‘z,
hatto gap va m atn 
qism larini h a m b o g ‘lashga x izm a t qiladi.
Hozirgi o ‘z b e k adabiy tili b o 'y ich a d arslik va 
q o ‘llanm a-
larda b o g io v c h ila r n in g vazifa 
jih a tid a n
turlari 
quyidagicha
belgilangan:
I. Teng bog‘Iovchi. 
1. B irik tin jv b o g 'lo v ch isi: [va], 
[-u/-yu],
[hamda].
2. A y ir u v b o g ‘lovch ilari: 
[yo], [yoki], [yoxud], [goho],
[dam]... dam, [bir... bir], [b a ’zan... b a ’zan].
3. Z id lo v bog'lovchisi: