R sayfullaye V a, B. M e n g L iy e V, G. Bo q iyeva, M. Q u r b o n o V a, Z. Y u n u s o V a, m a b u z a L o V a h o z I r g I

aks e t a d i. Lekin daraxtning mevali va mevasiz turini ataydigan
alohida le k s e m a o ‘zbek tilida yo‘q. Demak, giponimning o ‘mi
bo‘sh b o e lib, ular leksik lakuna (bo‘sh xona) hosil qiladi. Leksik
lakunani 
tu rli nutqiy nominativ birlik to'ldiraverishi mumkin
(M asalan; 
me~vali daraxt
 va 
mevasiz daraxt
 so‘z birikmalari).
Har 
bir 
gipo-giperonimik qator cheklanmagan miqdorda
lug‘aviy la k u n a g a ega bo‘ladi. Bu bo‘sh xona ayni bir jinsning turii
belgisi b ila n chegaralanmagan miqdorda to‘lib borish imkoniyatiga
118

---

ega. Masalan, 10 t a uzum nomini biluvchi odam uchun o ‘zbek
tilidagi 600 ta uzum navi nomining 590 tasi Iug‘aviy lakuna
hisoblanadi. Demale, lakunalar ijtimoiy ham («mevali daraxt» v a
«mevasiz daraxt» tushunchasini ifodalovchi leksemalar), individual
ham (mavjud leksem ani m a’lum bir kishining bilmasligi) bo'lishi
mumkin.
Qoilanilishi chegaralanmagan va chegaralangan leksika
Leksik 
birlik 
qoMlanilish 
chastotasiga 
ko‘ra 
farqlanadi.
Ko'pgina 
leksemalar 
keng 
qo‘llanishga, 
ba’zilari 
esa 
t o r
qo‘llanishga ega b o ‘ladi. Shu jihatdan o ‘zbek tili leksikasi ikki
qatlamga bo'linadi:
a) qoMlanilishi chegaralanm agan leksika;
b) qoMlanilishi ohegaralangan leksika.
Qoilanilishi chegaralanmagan (umiuniste’mol) leksika. 0 ‘zbek
tili lug‘al tarkibining asosini ana shu qatlam tashkil etadi.
Qo‘llanilishi chegaralanmagan leksemalami shu tilda so'zlashuvchi