R espublikasi s og'liqni saqlash vazirligi Toshkent farm atsevtika instituti

logarifmik
(yoki 
monologarifmik) 
titrlash e g ‘risi
xosil buladi.
12

---

Titrlash jarayonining o‘ziga xos jixatlarini yanada yaqqol belgilash maqsadida, absissa o‘qiga 
qo‘shilgan titrant hajmi V(T), ordinataga - (X)konsentratsiya yoki unga bog‘liq xossa qo‘shilgan 
titrant hajmi bo‘yicha birinchi hosila d lg s(X)/dv(X) logarifmni qo‘yib 
differensial titrlash egrisi
chiziladi.
b
v
3.1-rasm.
20 sm 0,1 m. HCl eritmasini ekvimolyar NaOH eritmasi bilan titrlash egrisini 3 xil 
ko‘rinishi.
a) chiziqli titrlash egrisi, b) logarifmik (integral) titrlash egrisi, 
v) differensial titrlash egrisi.
Differinsial titrlash egrisi odatda fizik-kimeviy tahlilda, masalan poten-siometrik titrlashda ishlatiladi. 
CHizikli titrlash egrisida (3.1 a-rasm) EN titrlanuvchi modda konsentratsiyasi va hajmi o‘zgarishi 
chizig‘ining sinish nuqtasiga mos keladi. Titrant asta-sekin qo‘shilabo-rilgach titrlanuvchi 
moddaning konsentratsiyasi 3.1 a-rasmning chap qismida tasvirlangandek kamayaboradi. E.N. da 
titrlanuvchi moddaning barchasi titrant T bilan reaksiyaga kirishadi. Uning konsentratsiyasi amalda 
nulga teng va qo‘shilayotgan titrant hajmi oshgani bilan s(X) o‘zgarmaydi (3.1 a-rasmning o‘ng 
qismi) va absissa o‘qiga mos keladi. Ammo EN yaqinida konsentratsiya keskin (birnecha tartibga) 
o‘zgargani sababli EN va o‘tish oraligini aniqlash qiyinlashadi. SHuning uchun vizual (rang o‘tishi 
ko‘z bilan baxolanadigan) indikatorlar qo‘llanganda chiziqli titrlash egrilari qo‘llanmaydi.
Logarifmik titrlash egrisida (3.1 b-rasm) EN dagi konsentratsiyani o‘zgarishi keskin - sakrama xolida 
namoyon bo‘ladi. SHuning uchun xam odatda EN va o‘tish oraligi (titrlash sakramasini) aniqlashda 
logarifmik titrlash egrisida foydalaniladi.
Differensial titrlash egrisida (3.1 v-rasm) EN titrlash egrisini maksimumiga tug‘ri kelgani sababli
E.N. ni aniqlash ishonarli bo‘ladi.
Ba’zan, ordinata o‘qiga konsentratsiya logarifmi emas, balki unga uzviy bog‘langan juft moddalar 
konsentratsiyalari nisbatining logarifmini qo‘yib 
bilogarifmik titrlash egrisi
chizishadi.
13

---

Ikkala koordinatalarga ham reaksiyada ishtirok etayotgan moddalar konsentratsiyalari logarifmlarini 
qo‘yib chizilgan 
konsentratsion logarifmik
titrlash egrisidan ham foydalaniladi.
3-MA'RUZA. ELEKTROKIM YOVIY TAHLIL USULLARI. 
POTENSIOMETRIYA.NAZARIY ASOSLARI VA DORI VIOSITALARI TAHLILIDA 
Q O ’LLASH. 
M a'ruza rejasi:
1. Elektrokimyoviy tahlil usullari.
2. Potensiometrik tahlil usullari.
a) nazariy asoslari.
b) elektrodlar.
v) potensiometrik titrlash.
g) potensiometrik usulni dori vositalari tahlilida qo‘llanilishi.
Tayanch so'z va iboralar: 
Polyarografiya, Kulonometriya, Konduktometriya, Potensiometriya,
ionometriya, Oksereduktametriya.
Elektrokimyoviy usullar.
1. 
Elektroog‘irlik yoki elektroliz usuli -
eritmadan doimiy tok o‘tib turganda elektroddan 
ajaralib chiqadigan metal yoki boshqa birikmalarni analitik tarozilarda tortib aniqlanadi. Bunda 
moddalar elektroliz tufayli ajralib chiqadi.
2. 
Polyarografiya usuli -
elektroliz jarayonida hosil bo‘ladigan tok kuchi kuchlanishni 
aniqlashga asoslangan. Bu holda bir elektrod (katod) juda kichik yuzaga ega, boshqasi katta yuzaga 
ega.
3. 
Ampermetrik titrlash -
polyarografik tahlilning bir turi bo‘lib, ikki elektrod (katod va anod) 
indikator va solishtiruvchi modda o‘rtasida o‘tadigan doimiy kuchlanishdagi diffuzion tokni 
o‘lchashga asoslangan.
4.