R e s p u b L i k a s I k o n s t I t u t s I y a s I n I

Nisbiy ko‘pchiIik saylov tizimi 
boshqa saylov tizim- 
lariga nisbatan ancha sodda hisoblanib, bunday tizim amalda 
b o ig a n m am lakatlarda, saylovda qatnashayotgan nomzod-
321

---

lardan qaysi biri raqiblariga nisbatan k o ‘proq ovoz olsa u 
saylangan hisoblanadi. Ushbu tizim o'zining xususiyatiga ko‘ra 
faq at bir tu rd a n atija berishligi bilan sam aralidir. Nisbiy 
ko ‘pchilik saylov tizimida faqat bir holatda ikki yoki undan 
ortiq nomzodning bir xil ovoz olganlaridagina g‘olib aniqlan- 
may qolishi mumkin, lekin bunday holat juda kam uchraydi. 
Ushbu tizim jahonning 150 mam lakatida q o ‘llanib, odatda, 
saylov bo‘lib o ‘tganligi uchun asos sifatidagi saylovchilarning 
qatnashish m e’yori belgilanm aydi: agar saylovda birgina 
saylovchi qatnashgan b o ‘lsa ham saylovlar b o ‘lib o ‘tgan 
hisoblanadi.
Proporsional saylov tizimi 
saylovlarda keng omma vakillari­
ning ishtirokini ta ’minlash maqsadida kiritilgan saylov tizimi 
b o ‘lib, Yevropa, Lotin Amerikasi davlatlarining ko‘pchiligida, 
Afrika davlatlarining uchdan bir qismida uchraydi.
Bu tizimning asosiy maqsadi saylovlarda olingan ovozlar 
bilan amalda parlamentda egallangan mandatlar mutanosibli- 
gini ta ’minlashdir. Y a’ni, masalan, bir partiya saylovda 30% 
ovoz olgan bo ‘lsa, parlam entda 30% mandatga ega b o ‘lishi 
kerak.
Proporsional saylov tizimlarining ko‘pchilik ovoz tamoyiliga 
asoslangan m ajoritar saylov tizim laridan asosiy farqi ham 
shunda.
Proporsional saylov tizimlarida katta-katta saylov okrug- 
lari tuzilib, har bir saylov okrugidan bir nechta deputatlar 
saylanadi. Saylov okruglari qancha katta b o isa, olingan ovoz­
lar va egallangan mandatlar shunga mutanosib boiadi.
Bu tizimda har bir partiya o ‘z nomzodlari ro ‘yxatini tuzadi 
va saylovchilar alohida olingan nomzodga emas, balki m a’lum