R e s p u b L i k a s I k o n s t I t u t s I y a s I n I

partiya ichida kelishm ovchilikning kelib chiqishiga sabab 
b o ‘lishi mumkin.
Aralash saylov tizimi. 
Aralash saylov tizimlari majoritar va 
p ro p o rsio n a l saylov tizim larin i b irla sh tirish tam oyiliga 
asoslangan saylov tizimidir.
H ar bir partiya o ‘z nom zodlari r o ‘yxatini tuzadi va bu 
r o ‘yxatga k irgan nom zod bir m a n d atli saylov ok ru g id a 
o ‘tkaziladigan saylovda ham qatnashishi mumkin.
Aralash tizimning qo‘llanilishi qat’iy proporsional tizimda 
mavjud b o ig a n mayda partiyalarning k o ‘payib ketishining 
oldini oladi. U ndan tashqari mavjud kichik partiyalar bir 
mandatli majoritar tizimli saylovlarda yutqazsalarda, proporsio- 
nal' saylovlar bilan buning o ‘rnini to ‘ldirib olishlari mumkin. 
Lekin Rossiyada mavjud bo‘lgan 5%li to ‘siqning bo‘lishi bu­
ning amalga oshishiga ancha to ‘sqinlik qiladi.
Aralash tizimning qo‘llanilishi ikki turdagi deputatlarning 
saylanishiga olib keladi. Birinchisi saylov okrugidagi saylovchi­
lar bilan ancha bog‘liq bo‘lgan deputat bo ‘lib o‘z saylovchi- 
lari oldida o‘z mas’uliyatini sezadi. Ikkinchisi partiya ro ‘yxati 
vositasida saylangan deputat b o iib , u m a’lum okrug saylovchi-
323

---

lariga uncha tanish bo‘lmasligi mumkin, chunki saylovchi ovoz 
berganda alohida nomzod uchun emas, balki partiya ro ‘yxati 
uchun ovoz beradi. Natijada saylangan deputat o ‘zini muayyan 
saylov okrugi saylovchilari oldida emas, balki uni ro ‘yxatga 
kiritgan partiya rahbarlari oldida hisobdor sezadi.
Saylovning bu shaklida saylov okrugida bir necha mandat 
b o ‘lsada, har bir saylovchi faq at bir ovozga ega b o ia d i. 
Saylovchi partiya ro ‘yxatiga kiritilgan o ‘ziga m a’qul bo‘lgan 
nomzodni yoqlab ovoz berishi mumkin. Bunday ovoz berish 
k o ‘p m andatli saylov okruglarida m andatlar boiinishining 
olingan ovozlarga m u tan o sib lig in i anch a t a ’m in lasad a, 
say lo v ch i-d e p u ta t m u n o sa b a tla rin i su sa y tirad i. C hunki 
saylovchining faqatgina bir ovozga ega boiishi, partiyalarning 
saylovchilar e’tiborini qozonishga unchalik harakat qilmasa- 
larda, osongina mandatlarga erishishini ta ’minlaydi.