R ah im ov a sh od iy a shu xr at q I zi ingliz va ozbek till arid a bahuvrining

kopulativ 

qo‘shma 

so‘zlar  hisoblanadi.  Bunday  qo‘shma  so‘zlarda  har  bir  komponent  o‘z  ma’nosini 

saqlagan  holda  uchinchi  bir  narsa  hodisani  nomlaydi.  Masalan  ,  “

bittersweet”

- 

so‘zma so‘z tarjimasi “

nordon shirin

” degan ma’noni bildirsa, asosiy atab, nomlab 

kelgan ma’nosi esa “ 

salat, achchiq-chuchuk

” so‘zlarini bildiradi. Yoki 

“fourteen”

 

so‘zi  ‘four’-‘to‘rt”,  ‘teen’-‘o‘n’  ikkita  o‘z  ma’nosidagi  so‘zlar  qo‘shilmasidan  biz 

uchinchi bir so‘z, ‘o‘n to‘rt’ sonini anglaymiz. Yana bir boshqa misol keltiradigan 

bo‘lsak, 

“sleepwalk”

-‘uxlamoq yurmoq’ bu degani uchinchi bir ma’no “

yurganida 

ham hamisha uyqusirab yuradigan odam

”ni anglatadi. 

Qo‘shma  so‘zlarning    navbatdagi  va  ,ayni  paytda,  oxirgi  turi  bu   

appozitiv 

qo‘shma so‘zlardir. U shunday komponentlardan iboratki, ular o‘z zid  ma’nolarini 

saqlagan  holda  uchinchi bir  narsa hodisani nomlaydi. Masalan , “

actor-director

”. 

Bilamizki  ,direktor  sahnada  yoki  kinoga  boshchilik  qiladigan  shaxs  hisoblanadi, 

aktyor  esa  u  olayotgan  filmda  shunchaki  rol  ijro  etadigan  shaxsdir.  Mantiqan  ular 

bir  birlariga  ma’no  jihatdan  va  bajaradigan  vazifalari  jihatidan  qarama  qarshi 

hisoblanadilar,  lekin  yuqoridagi  qo‘shma  so‘z  misolida  biz  bitta  filmni  suratga 

olish  jarayonida  ham  direktor  ham  aktyor  vazifasini  bajarayotgan  shaxsni 

tushunamiz.  Yoki  boshqa  bir  misol,  “

maidservant

”ni  oladigan  bo‘lsak  ‘maid’ 

oqsoch  qiz  degan  ma’noni  bildirsa  ,  ‘servant’  asosan  xizmatchi  yigitni  bildiradi, 

lekin  ularning  bajaradigan  vazifalari  bir  biriga  yaqin  va  shuning    uchun  ham  ular 

qo‘shilib  bitta  qo‘shma  so‘z  bo‘lib  kelgan.  Biz  bunday  misollarni  ko‘p 

keltirishimiz  mumkin.  Rus  tilida  “игрок-трейнер”    so‘zi  esa  ham  treynerlik  ham 

o‘yinchilik vazifasini bajaradigan shaxsni anglatadi va izohlaydi. 

---

 

 

 

 

21