Р 38 р 38 О. Д. Раҳимов, И. Х. Сиддиқов, М. О. Муродов. Ҳаёт фа

4. ФВлар вақтида ишдан чиққан ишлаб чиқаришни 
тиклаш ишларини бажаришга тайѐрланиш: 

эҳтимол қилинаѐтган фавқулотда вазиятлар ҳолатларини 
олдиндан билиш ва баҳолаш, етказилган зарар ҳамда тиклаш 
учун зарур куч ва воситалар миқдорини аниқлаш; 

тиклаш ишларини бажариш учун куч ва воситаларни ташкил 
этиш ва доимий тайѐр ҳолда сақлаш; 

режа, лойиҳа ва бошқа ҳужжатларни ишлаб чиқиш ва 
ишончли сақлаш; 

тиклаш ишлари бўйича бошқариш органларини ташкил этиш 
ва б. 
 5. ФВлар масалаларини ҳал қилиш учун хўжалик бошқарув 
тизимини тайѐрлаш: 

бошқарув органини дублирлаш; 

марказлашмаган бошқарув тизимига ўтишга тайѐрланиш; 

марказий бошқарув бузилганда хўжаликни бошқаришнинг 
маҳаллий бошқарув органларини тайѐрлаш; 

кадрлар заҳирасини тайѐрлаш; 

бошқарув органи ва кадрлари ФВ вақтида ишлашга 
тайѐрлаш; 

маълумот тўплашни ташкил этиш ва такомиллаштириш; 

автомат бошқарув тизимини ФВлар вақтида ишлашга 
тайѐралаш ва б.
Объектларнинг 
ФВлар 
вақтида 
барқарор 
ишлашини 
таъминлашга қаратилган тадбирлар комплекси ичидан асосий 
иккита қуйидаги тадбирлар муҳим роль ўйнайди:

ФВларда ишчи ва хизматчилар ҳаѐт фаолияти хавфсизлигини
таъминлаш;

---

248 

иккиламчи хавфли омиллар ҳосил бўлишини бартараф этиш. 
ФВ вақтида
ишчи-хизматчиларни ҳимоялаш тадбирлари:

технологик жараѐнларда портлашга ва ѐнғинга хавфли 
ҳамда захарли ва радиоактив моддалар ишлатиладиган иш 
шароитларида иш режимини тўғри ташкил этиш; 

захарланиш ўчоғини бартараф этишга қаратилган ишларни 
аниқ бажариш йўллари бўйича ўқитиш; 

объектдаги ишчи ва хизматчилар ҳамда объект яқинидаги 
аҳолига, объектда ҳосил бўлган хавф тўғрисида хабар беришнинг 
локал тизимини ташкиллаштириш ва уни доимий тайѐр вазиятда 
сақлаш. 
ФВ ларнинг хавфли ва зарарли омиллари таъсирида юз 
берадиган ѐнғинлар, портлашлар, захарли, радиоактив моддалар-
ни муҳитга тарқалиши иккиламчи омиллар жумласига киради. 
Маълумки, меъѐрий иш шароитида объектнинг хавфсиз ва 
ҳалокатсиз ишлашини таъминлашга қаратилган қатор тадбирлар 
амалга оширилади. Лекин, бу омиллар ФВлар учун етарли 
ҳисобланмайди. Шу сабабли, ФВларнинг иккиламчи омиллари-
дан ҳимоялашга қаратилган қўшимча қуйидаги тадбирларни ҳам 
амалга ошириш талаб этилади: 

сақланадиган портлашга, ѐнғинга хавфли ва захарли 
моддалар заҳирасини минимум даражагача камайтириш; 

сақлаш омборхоналарини хавфсиз жойда, мустаҳкам қилиб, 
шамол йўналишини, ѐнғин оралиқлари ва йўлакларини, ѐнғинга 
қарши сув таъминотини ҳисобга олган ҳолда қуриш; 

барча биноларни ѐнғин ўчирувчи воситалар, заҳира электр 
манбалари, алоқа воситалари автомат сигнализация каби 
воситалар билан таъминлаш.