Quyoshdan chiqadigan yorug’lik elektromagnit to’lqindir

Reja:

1. 
   Quyoshdan chiqadigan yorug’lik
   
2. 
   Yorug’lik elektromagnit to’lqindir
   

Yorug’lik elektromagnit to’lqindir. Yorug’lik moddalardan o’tganda uning energiya oqimi kamaeishi kuzatiladi yoki yorug’lik yutiladi. Modda optik elektronlarda ikkilamchi to’lqinlar hosil qilib sochadi va rezonans tufayli to’qlanishishlarda energiyani issiqlik energiyasiga aylantiradi.

Faraz qilaylik, spektral tarkibi va oqimi o’zgarmas bo’lgan (Ф const) parallel nurlar dastasi biror modda qatlami qalinligidan o’tayotgan bo’lsin(1-rasm).

1-rasm.

Buger-Lambert (1730y) yorug’likni yutilishini batavsil o’rganib yutilgan yorug’lik oqimini moddalarning tabiatiga, qatlam qalinligiga va dastlabki yorug’lik oqimi ga bog’liq ekanligini aniqladi.

dФ Ф₀ d (1)

modda tabiatiga, yorug’lik to’lqin uzunligiga bog’liq bo’lib, modda qatlam qalinligi birligida yutilgan yorug’lik energiyasini bildieradi va yutilish koyfitsienti deb yuritiladi. 1-formulani o’zgaruvchilari bo’ylab integrallab:

n yoki (2)

Bu erda: moddaga tushayotgan yorug’lik oqimi.

natural logarifm asosi

Ф-modda qatlamidan o’tgan yorug’lik oqimi

- yutuvchi qatlam qalinligi.
ni aniqlashda hisoblashni osonlashtirish uchun (2)-ni natural logarifmdan o’nli logarifmga o’tkazamiz.

o’nli logarifmlarda yoki (3)

2-rasm.
(2) va (3) dan

–ham yutishni xarakterlab, bilan quyidagicha bog’langan.

ga bo’lsa, teng bo’ladi.

Yorug’likni suyuqlik tomonidan yutilishidan tashqari suyuqlik havo chegarasidan qaytish: suyuqlik shisha chegarasidan qaytish: idish tubidan o’tishda yutiladi. Bularni xisobga olish uchun (3) formulani quyidagicha yozish mumkin:

(4)

4. 
   yana quyidagicha yozish mumkin:
   

(5)

5-ni logarifmlab to’gri chiziq tenglamasi hosil qilinadi.(1-rasm.b,)

Agar:

(6)

Bu to’g’ri chiziqning qiyalik burchagi tangenisi yutilish koyfitsienti -ni bildiradi.

(7) bo’ladi.

Yorug’lik oqimini qayd qilish uchun Lyuksmetrdan foydalanamiz. Ma’lumki yoritilganlik yorug’lik oqimiga proporsional kattalik. E CФ. Shu tufayli, E₀ E–ni va Ф₀Фi-ni nisbat tarzida qabul qilish mumkin. (6) tenglama bilan, ifodalangan to’g’ri chiziq qiyalik burchagini tangensi yorug’likni yutish qobiliyatini belgilaydi.

Buni aniqlash uchun to’g’ri chiziqqa ixtiyoriy ikki nuqtani olib ularga tegishli va . . . ni aniqlab, (8), (4) –formulalarga ko’ra va hisoblanadi.





1-yorug'lik manbai.

2 -Shafof idish.

3-Lyuksmetr.
3-rasm.

Foydalanilgan adabiyotlar
1.Xusanov Q. Nazariy mexanika (statika, kinematika ). Toshkent -2012

2.Shoobidov S.H. ba boshqalar. Nazariy mexanika. (statika, kinematika) Toshkent -2007

3. Ahmadxojaev B. Nazariy mexanika. O’quv qo’llanma. Toshkent -2009

4. Rashidov T. va boshqalar. Nazariy mexanika asoslari. - T.: O’qituvchi, 1990. – 4-8 bet.