Quyosh va oy kalendarlari. Astronomiyada uzunlik o‘lchov birliklari

Refraksiya Refraksiya (lot. Refractus — singan) — yorugʻlik nuri yoki elektromagnit toʻlqinlari atmosferaning turli katlamlari (zichligi, trasi, namligi, bosimi, sindirish koʻrsatkichi va boshqa xususiyatlari turlicha boʻlgan qatlamlari)dan oʻtishida ularning egilish hodisasi.

Oq Tunlar Oq tunlar — yozning boshida ikkala yarim sharning 60° dan naridagi kengliklarida kuzatiladigan yorugʻ ke-chalar. Oqshom gʻira-shiraligi tong 6-n qoʻshilib ketadigan davrda sodir boʻladi. Oqshom (qosh qorayishi) botayotgan Quyosh gardishi markaziy nuqtasi ufqdan 7° ogʻguncha (hO = — 7° boʻlguncha), ertalabki gʻirashiralik (tongyorishishi) esa chiqayotgan Quyosh gardishi markaziy nuqtasi ufqqa 7° yetmasdan boshlanadi.

Musulmon mamlakatlarida Oy taqvimi buyicha yil hisoblash Muhammad payg’ambar boshlik musulmonlarning Makkadan Madinaga ko’chishi (Xijr) – dan boshlanadi. Shu sababli bu taqvim sistemasi Hijriy (x) deb ataladi. Boshlangich sana Grigorian taqvim (g) hisobida 622 yilning 16 iyuliga to’g’ri keladi. Shuning uchun Hijriy yil hisobidan Grigorian taqvimga o’tishda taxminiy formulalardan foydalanish mumkin. Bunda 34 qamariy yil 34 Quyosh yiliga teng ekanligi, Oy taqvim hisob boshi 16 iyul 622 yil, yil davomida xijriy yil boshi siljib turishi hisobga olingan.

Astronomik birlik Astronomik birlik – astronomiyada masofa birligi; Yerdan Quyoshgacha bo’lgan o’rtacha masofaga teng. Astronomik birlikni aniqlash uchun Quyoshning gorizontal parallaksi aniqlanishi lozim. Astronomik birlikning aniq qiymati Yerga juda yaqin keladigan sayyoralarni kuzatish usuli (yoki boshqa usullar) bilan topiladi. Deyarli barcha asronomik hisoblashlarda 1 a.b.=149.6 mln. Km deb olinadi. 1 a.b. = 149 597 870 691 ± 30 m.

Quyosh sistemasi jismlarining o‘lchamlarini aniqlish

Quyosh sistemasiga kiruvchi osmon jismlari, yulduzlardan farq qilib, juda kichik bo‘lsada. Ma’lum burchak ostida ko‘rinadi. Shuning uchun ham ulargacha masofa aniq bo‘lganda, ularning chiziqli o‘lchamlarini hisoblash qiyinchilik tug‘dirmaydi.