|
Yuqori oquvchan -
|
mеtall tеz qotishi va
|
chōyan, alyuminiy-
|
sovishi kеrak - metall
|
krеmniy, krеmniyli
|
sovitkichlar
|
latun qotishmalari.
|
(plastinalar) yoki
|
Ōrta oquvchan -
|
suyuk metallga
|
pōlat, oq chōyan,
|
krеmniy, magniy,
|
alyuminiy-mis va
|
natriy kukunlari
|
alyuminiy- magniy
|
qōshiladi.
|
qotishmalarI
|
|
Kirishish miqdoriga qotishmaning tarkibi, temperaturasi, qolipda qotish tezligiga, quymaning va qolipning tuzilishi. Masalan, kul rang cho’yanning tarkibida uglerod va kremniy ko’p bo’lsa kirishuvchanlik kamayadi.
Qotishma tez sovitilsa kirishish kuchaydi.
3. Qumli qoliplarda quyma olish jarayoni
Quymani tayorlash texnologiyasi
6
Qoliplar aralashmasiga quyidagilar kiradi: kvarts qumi, gil va tegishli xossalarga erishish uchun qo’shiladigan materiallar (grafit, yog’och qipig’I, mazut, moy, komir kukuni) suv.
Sterjenlar tayyorlash uchun suv o’rniga suyuq shisha qo’shladi
Qolip aralashmasi o’tga chidamli, yetarli darajada mustahkam, gaz o’tkazuvchan, plastikli, qayishqoqli, arzon bo’lishi kerak
Model komplekti: а - model, b - sterjen qutisi,
c - quyish sistemasi modellarining elementlari, d – opokalar.
Ikki opokada qolip tayyorlash kеtma-kеtligi
4. Quymakorlikda ishlatiladigan pechlar va qurilmalar
Chōyanni eritish uchun domna pechiga ōxshagan vagranka dеb nomlanadigan pеch ishlatiladi.
Vagrankada chōyan koks yordamida eritiladi. Chōyanni zararli
qōshimchalardan tozalash uchun
vagrankaga flyus ham qōshiladi.
Vagranka pеchi domna pеchiga
ōxshasa ham, unda chōyan faqat
qayta eritiladi.
Pōlatlarni va rangli kotishmalarni suyultirish uchun kichik konvеrtorlar, martеn pеchlar, elеktr pеchlar ishlatiladi.
Ko’plab ishlab chiqarishda qolip aralashmasi maxsus mashinalarda uchta usulda zichlanadi:
tepadan presslash usuli; b) sakratish usuli; d) aralashmani otib qolipni toldirish usuli.
Qolip aralashmalarning zichlas
5. Quymalarda uchraydigan nuqsonlar va ularning sabablari
Quyma nuqsonlari ikkita guruhga bo’linadi: tashqi nuqsonlar (qumli bo’shliqlar, qiyshayish, kam quyish va boshqalar) va ichki nuqsonlar (kirishish va gaz bo’shliqlari, issiq va soviq darzlar va boshqalar).
Qolip va sterjen materiallari yetarli darajada mustahkam bo’lmagani, qolip yaxshi zichlanmagani uchun quyma tanasida qumli bo’shliqlar xosil
bo’ladi.
Kirishish bo’shliqlari – oxirida qotayotgan qotishmaning qismlarida xosil bo’ladi.
Oxirida qotayotgan qotishmaning qismlariga kerakli miqdorda suyuq metall yetkazilmay qolganda bo’shliqlar to’dasi paydo bo’ladi.
Kirishish bo’shliqlari va bo’shliqlar to’dasini oldini olish uchun suyuq metall uzilmasdan yetkazilib turilish kerak.
Gaz bo’shliqlari – quyma tanasida sirtlari silliq bo’lgan ochiq yoki yopiq bo’shliqlar. Ularning sabablari: qolip va sterjen materiali qazlarni yaxshi o’tkazmasligi, qolip va sterjen aralashmasi me’yordan yuqori nam bo’lgani, suyuq metalda gaz ko’p bo’lgani.
Issiq darzlar metall qotayotgan paytida xosil bo’ladi va donalarning chegaralaridan tarqaladi. Qotishma tarkibidagi nometall qo’shimchalar, gazlar, oltin ququrt va boshqalar issiq darzlarni ko’payishiga olib keladi.
Soviq darzlar qotgan qotishmaning har xil qalinlikdagi qismlar har xil tezlik bilan sovishi tufayli xosil bo’ladi, bu holda quymada kuchli zoriqishlar vujudga keladi.
Metallning elastik xossalari, kirishish yuqori bo’lsa, va isssiqlik
o’tkazuvchanligi past bo’lsa soviq darzlar ko’payadi.
|
12
|
Qiyshayish – quyma qismlarini bir-biriga nisbatan siljishi. Buning sabalari – qolip noto’g’ri yig’ilganligi, belgilovchi o’qlarning yeilishi, sterjenni qolipga qiyshiq o’rnatilishi va boshqalar.
Kam quyish – buning sabablari: quyish temperaturasi va qotishma oquvchanligi past, quyish elementlarning kesimi kichik va boshqalar.
6. Quyma nosozliklarini aniqlash va yo’qotish usullari
Tashqi nosozliklar quymani tashqarisidan ko’rib aniqlanadi.
Ichki nosozliklar radiografik yoki ultratovush usullar bilan aniqlanadi.
Radiografik (rentgenoskopiya, gamma-defektoskopiya) usullari qo’llanilganda quymalarga rentgen yoki gamma nurlari bilan ta]sir qilinadi. Bunda nosozliklar, ularning o’lchamlari va chuqurligi aniqlanadi.
Quymalarga ultratovish to’lqinlari ta’sir qilganda to’lqin nosozlik chegaralariga tegib qaytadi va qaytish jadalligi bo’yicha nosozliklar
o’lchamlari va chuqurligi aniqlanadi.
|
13
|
Quymalarning muhim joylarida arzimas nosozliklar yopishqoq qorishmalar, singdiriladigan moddalar, gaz alangasi va elektr yoy yordamida tuzatiladi.
Qorishmalar bilan to’ldirishdan oldin nosoz joylar tozalanadi va yog’sizlantiradi, keyin tuzayilgan joy silliqlanadi, quritiladi.
Quymalarni singdiriladigan moddalar bilan tuzatish uchun ular 8-12 soatga ammoniy xloridning (NH4Cl) suv eritmasida ushlab turiladi – eritma metall kristallari orasiga o’tib nosozliklarni to’ldiradigan oksidlarni xosil qiladi.
Gaz alangasida va elektr yoy yordamida payvandlash ishlov berilmaydigan yuzalardagi nosozliklarni (bo’shliqlarni, teshiklarni, darzlarni) cho’yan va po’lat elektrodlar yordamida qoplash uchun qo’llaniladi.
Cho’yan quymalarni qoplashdan oldin 350--600 °С ga qizdiriladi, payvandlashdan keyin sekin sovitiladi.
Nazorat savollari:
Quyma matеriallariga qanday talablar qōyiladi? Ularni ta'riflang.
Modеl komplеktiga nimalar kiradi? Ularning vazifalari.
Ikki opokada quyma olishning kеtma- kеtligini ta'riflab bеring.
Qotishmalarni suyultirish uchun qanday pеchlar ishlatiladi? Vagranka nima?
15
Do'stlaringiz bilan baham: | 
