Qurilishda menejment

kajem
deb nomlanadi va aksincha, kursning aktsiya 
nominal narxidan pastda bo‘lishi esa 
dizajno
 
deyiladi. O‘zbekiston Respublikasi 
xududida kimmatli kohozlarni, jumladan, aktsiyalarni muomalaga chikarish (depozit 
sertifikatlari va veksellardan tashkari) va ularni ro‘yxatdan utkazish koidasi Moliya 
Vazirligi tomonidan tasdiklanadi. Qimmatli qog‘ozlar bozorining faoliyati xamda 
ushbu qimmatli qog‘ozlarga egalik qiluvchi sarmoyadorlarning huquqlari va 
burchlari "Qimmatli qog‘ozlar bozori va fond birjasi to‘g‘risida", "Aktsiyadorlik 
jamiyatlar va aktsiyadorlarning huquqlarini ximoya kilish to‘g‘risida" gi qonunlarda 
belgilanib qo‘yilgan. 
Lizing
- 
mashina, asbob-uskuna, transport vositalari, ishlab chikarish 
inshoatlarini uzok muddat foydalaniladigan tovarlar eksportini kreditlashning 
shakllaridan biri. 
Lizing - bu investitsion tadbirkorlik faoliyati bo‘lib, u mulkka egalik kilish va 
mulkni shartnoma asosida jismoniy va yuridik shaxsga ma‘lum vakt va ma‘lum 
to‘lovga foydalanish uchun topshirish hisoblanadi. 
Lizing - bu xarakatda bo‘lgan va xarakatda bulmagan mulkni joylashtirish 
buyicha operatsiyalar bo‘lib, u maxsus ravishda lizing firmasi tomonidan sotib 
olinadi va uning shaxsiy mulki bo‘lib koladi, lekin uni tadbirkorlarga ijaraga beriladi. 
Odatda lizing mashina va asbob-uskunalarni kup muddatli ijaraga olinishi 
hisoblanadi. Xozirgi vaktda ishlab chikarish omillarini olish mumkin, ya‘ni neftni 
Qayta ishlovchi komplekslardan tortib atom elektrostantsiyalarigacha, "Boing" 
samolyotlarini va avtomobillarini to ishxona asbob-uskunalarigacha, xattoki yirik 
koramollarni xam. 

---

Xarakatda bo‘lgan mulk - firmaning bir yil yoki belgilangan (normal) muddat 
vakti mobaynida tulaligicha pulga almashtirish yoki iste‘mol Qilib tugatilishi kuzda 
tutilgan mulk deb aytiladi. Yoki boshkacha Qilib aytganda, ishlab chikarish 
jarayonida bir marta yoki kiska vakt ichida ishlatilib tugatiladigan ishlab chikarish 
vositalariga aytiladi. Misol uchun, elektroenergiya ishlab chikarishda ishlatiladigan 
kumir, kerosin, benzin kiradi. Chunki ular fakat bir marotaba ishlatiladi, enib 
bo‘lgandan keyin tugaydi. Xarakatda bo‘lgan mulkka yana misollar keltiradigan 
bulsak, ular kuyidagilardan iborat: pul, kimmatbaxo kogozlar ( bir yil muddatgacha 
belgilangan), kiska muddatli karzlar (bir yilgacha). 
Xarakatda bulmagan mulk xarakatda bo‘lgan mulkni koidasining aksi bo‘ladi. 
Unga misol, er va bino kurilgan joylar tagidagi erlar, binolar, tsexlar, asbob-
uskunalar, ishlab chikarish asbob-uskunalari va vositalar (transport va va xokazolar). 
Lizingni asosiy xususiyatlari shundan iboratki, lizing ob‘ektini oluvchi (misol 
uchun asbob-uskuna) uning Qiymatini tezda tulashi shart bulmaydi, balki uni 
tulashga kerakli mikdorda puli bulmasligi mumkin. 
Lizing ob‘ektidan foydalanganlik uchun tulash uzok vakt davom etadi, ya‘ni 
lizing ob‘ektini sotib oluvchi shartnoma asosida lizingni kissasidan tayinsiz olib, uni 
shartnomaning tugash muddati davomida tulab borishi mumkin. Lizing ob‘ekti foyda 
olishga imkoniyat beradi, bu foyda orkali esa ob‘ekt foyda olishga imkoniyat beradi, 
bu foyda orkali esa ob‘ekt Qiymati tulash amalga oshiriladi, bu esa uz 
navbatida lizing firmasiga foyda hisoblanadi. 
Lizing oddiygina ijaraga berish shakli emas, balki u moliyalashtirishdir. 
Lizing so’zi (inglizcha "to lease" so’zidan olingan bo’lib, ijaraga berish, 
foydalanish uchun topshirish degan ma’nolarni anglatadi) 1877 yil "Bell" telefon 
kompaniyasi uzining apparatlarini sotmay, balki ijaraga berishga Qaror kilgandan 
keyin kunga kirdi, ya’ni foydalanish joriy etila boshlandi. Lekin lizing hoyasidan to 
birinchi lizing jamiyatini tuzishga ancha vakt ketdi. Birinchi mustakil lizing 
kompaniyasi 
―Yunayted‖ steyds lizing korporeyshn‖ 1952 yili San-Frantsiskoda 
tashkil etilgan. Xozirgi vakda lizing barcha mamlakatlarda kapital kuyilmalarini 
moliyalashtirish hisoblanadi. Xar yilgi lizing orkali jamlanuvchi investitsiya xajmi 
xozirgi kelib 90 mlrd. dollardan oshdi; AQShdagi ishlab chikarishdagi kapital 
kuyilmalarning 25-30 % lizing orkali amalga oshiriladi; Buyuk Britaniyada -20% 
dan ortik; Olmoniyada - 15 %;, Frantsiyada -16-17 % va xokazo. 80- yillar oxiri 90 
yillar boshlarida bu ko‘rsatkichlar buyicha Avstraliya birinchilikni ush
lab turyapti, 
chunki lizing buyicha ishlab chikarishdagi (kapital kuyilmalarning) investitsiyalarni 
moliyalashtirish 30-33% ni tashkil etadi. 
Lizingni asosan ikki turi mavjud: