Qurilishda menejment

Oddiy va imtiyozli aktsiyalar.
Oddiy
 
aktsiyalar xissadorlarning umumiy yigilishida 
ovoz huquqini beradi, bunday aktsiyalar buyicha olinadigan dividendlarning xajmi 
xissadorlik jamiyatining bir yil davomida ishlagan ishiga boglik, boshka biron-bir 
narsa bilan kafolatlanmagan. Oddiy aktsiyalarning egalari boshka kimmatli 
kogozlarning egalariga nisbatan kuprok mas‘uliyatini zimmaga olganlikdari tufayli 
bunday aktsiyalar buyicha olinadigan dividendlar yukorirok Qilib belgilanadi. 
Imtiyozli aktsiyalar ularning egasiga umumiy yigilishda (ba‘zi xollardan tashkari) 
ovoz huquqini bermaydi. Bunday aktsiyalarning imtiyozligi shundayki, bir tomondan, 
jamiyatning xo‘jalik faoliyati (daromadi) Qanday btslishidan kat‘iy nazar, 
kafolatlangan dividendlarni olishi mumkin bulsa, ikkinchi tomondan, xissadorlik 
jamiyatining faoliyati tugatilganda aktsiyalar Qiymati btsyicha to‘lovlar birinchi 
navbatda ana shunday aktsiyalarga tulanadi. Imtiyozli aktsiyalarning umumiy 
nominal Qiymati jamiyat nizom fondining 9 foizidan oshmasligi kerak. 
Aktsiyada ko‘rsatilgan pul summasi aktsiyaning nominal narxi hisoblanadi. Bu 
Qiymat aktsiyaning dastlabki baxosi bo‘lib, bundan keyin uning bozorda xarakat 
kilishi uchun jiddiy axamiyatga ega emas, u fakat aktsiya egasi sarmoya ulushining 
xajmini ifodalaydi. Kupchilik mamlakatlarda, ayniksa, xissadorlik mulki etakchi urin 
tutgan mamlakatlarda (masalan, AQSh) aktsiyalar nominal narxi ko‘rsatilmagan 
xolda chikariladi. Ularda fakat nizom fondi ma‘lum xissalarga bulinganligi 
ko‘rsatilgan. 
Ayrim iktisodchilar xaridor aktsiyaga kancha pul tulashni lozim deb bilsa, 
aktsiyaning narxi xuddi ana shunchadir, deb xisoblashadi. Birok kupchilik 
mamlakatlarda aktsiyaning nominal narxi ko‘rsatiladi. 

---

Aktsiyalarda 
nominal 
narxining 
ko‘rsatilishi fond bozori endigina 
rivojlanayotgan bizning respublikamizda xam uz axamiyatini saklaydi. Birinchidan, 
nomnal aktsiya egasiga ruxiy ta‘sir ko‘rsatadi, unga bu shunchaki mavxum 
majburiyat emas, balki balki ma‘lum bir xajmdagi mulkchilik unvoni deb xisoblash 
asosini beradi. Bundan tashkari, chikarilgan aktsiyalarning nominal narxidan 
xissadolik jamiyatining nizom fondi vujudga keladi, aktsiyalar nominalsiz chikishi 
ularni xisobga olishni kiyinlashtiradi. Nixoyat, aktsiyalar ikkilamchi bozorda 
sotiladigan ijobiy laj (nominal narx va kurs narxi urtasidagi fark) sarmoyadorlarga 
kompaniya ishlarining axvoli haqida ba‘zi bir xulosalar chikarish imkonini beradi. 
Turli mamlakatlarda aktsiyalarning minimal nominal narxi xar xil Qilib 
belgilangan. Masalan, Olmoniyada narxi - 50 marka, Frantsiyada - 90 frank, 
Yaponiyada - 90 ien va xokazo. O‘zbekiston Respublikasining Qonunchiligiga ko‘ra, 
aktsiyalarning minimal nominal narxi - 90 sumdir. 
Aktsiyaning bozorda sotiladigan baxosi uning kursi sanaladi. Bu aktsiya 
Qiymatining asosiy shaklidir. Aktsiya kursi aktsiyaning xakikiy narxini aniklaydi. 
Kurs aktsiyalar buyicha olinadigan dividendga bohlik. Aktsiya kursining nominal 
narxdan yukorida bo‘lishi