Qurilish vazirligi toshkent arxitektura qurilish instituti

  Plastmassalarning  asosiy  xossalari.  Plastmassalar  qator  fizik-mexanik 
xossalarga ega bo‘lib, ular eng ko‘p tarqalgan qurilish materiallariga nisbatan ancha 
katta afzalliklar beradi. 
  Plastmassalarning  haqiqiy  zichligi  ko‘pincha  0,8-1,8  kg/m
3
  chegaralarda 
o‘zgaradi,  ya’ni  ular  alyuminiydan  2  marta  va  po‘latdan  esa  5-6  marta  yengil. 
Plastmassalarning  o‘rtacha  zichligi  keng  chegaralarda  o‘zgaradi  va  g‘ovak 
plastmassalarning  zichligi  15-30  va  zich  plastmassalarniki  1800-2200  kg/m
3
  ni 
tashkil qiladi. 
  Plastmassalarning  mustahkamligi  turlicha  bo‘ladi.  Kukunsimon  to‘ldirgichli 
plastmassalarning siqilishdagi mustahkamligi 100-150 MPa ni tashkil qiladi, shisha 
tolali  plastmassalarniki  esa  400  MPa  ga  yetadi.  Plastmassalarning  issiqlik 
o‘tkazuvchanligi  ularning  g‘ovakliligiga  bog‘liq  bo‘ladi.  Zich  plastmassalarning 

---

189 
 
issiqlik o‘tkazuvchanligi 0,2-0,7 Vt/ (m·
0
S)ga, g‘ovaklilarniki, masalan, ko‘pikplast 
va  poroplastlarniki  0,03-0,04  Vt/(m·
0
S)ga  teng.  Plastmassalar  suvga,  kislotalarga 
tuzlarning  eritmalariga,  organik  eritmalarga  (benzin,  benzol  va  boshqalar)  nisbatan 
yuqori kimyoviy chidamlilikka ega.  
  Plastmassalar  o‘z  massasida  istalgan  rangga  yaxshi  bo‘yaladi.  Ba’zi 
to‘ldirgichlarsiz  tayyorlangan  plastmassalar  shaffof  bo‘ladi  va  yuqori  optik 
xossalarga ega. 
  Plastmassalar oson ishlanadi, ya’ni uni oson arralash, randalash va parmalash 
mumkin. Plastmassalarning ijobiy xossalaridan biri ularni texnologik qayta ishlash-
ularni turli-tuman shaklga keltirishning osonligidir. Plastmassalar tayyor buyumlarga 
turli  usullarda:  bosim  ostida  quyib  (polistirol  plitkalar),  uzluksiz  profillab  siqib 
chiqarish-ekstruziyalab (quvurlar va uzunasiga o‘lchanadigan buyumlar, tutqichlar va 
plintuslar), valeslarda, keyinchalik zichlovchi g‘o‘lachalar orasidan o‘tkazib (o‘rama 
materiallar,  masalan,  linoleum),  zichlovchi-qoliplarda  bosim  ostida  qoliplab  (eshik 
UzRSTalari  va  boshqalar),  issiqlayin  presslab  (qog‘oz  qatlamli  plastiklar)  qayta 
ishlanadi.  
  Lekin afzalliklari bilan bir qatorda plastmassalarga ularning ishlatilish sohasini 
cheklaydigan ba’zi bir kamchiliklar ham xosdir. Ko‘pchilik plastmassalarning asosiy 
kamchiligi  issiqqa  chidamliligining  pastligidir  (70-200
0
S).  Shisha,  karamika  va 
metalga nisbatan plastmassalarning sirtiy qattiqligi kichik bo‘ladi. Plastmassalarning 
vaqt  o‘tishi  bilan  plastik  deformatsiyasini  ortishi  ham  yuqori  bo‘ladi:  vaqt  o‘tishi 
bilan  ularda  hatto  uncha  katta  bo‘lmagan  yuk  ta’sirida  ham  plastik  oquvchanligi 
betonlar  va  metallarga  nisbatan  sezilarli  darajada  rivojlanishi  mumkin.  Ba’zi 
plastmassalarning  muhim  kamchiligi  erta  eskirishi  hisoblanadi.  Eskirish  -    buyum 
yuzasining qorayishi va o‘z-o‘zidan yemirilishi bilan ifodalanadi. 
 
 
 
 

---

190