Qurilish vazirligi toshkent arxitektura qurilish instituti

“Portlandsement” mavzusini “Insert” usulida o‘rganish 
V 
Q 
- 
? 
Mineral bog‘lovchi 
materiallar kukunsimon 
bo‘lib, mayda va yirik 
to‘ldirgichlar bilan birga 
suvda qorilganda suyuq 
yoki plastic qorishma hosil 
qiladi va asta-sekin qotishi 
natijasida sun’iy toshga 
aylanadi. Tarkibida 25% 
gacha tuproq bo‘lgan 
kalsiy va magniy karbonat 
tog‘ jinslardan bo‘r, ohak-
tosh, dalomitlashgan va 
mergelli ohaktoshni 
kuydirib gidravlik 
bog‘lovchi material 
portlandsement olinadi. Bu 
kukunsimon mahsulot 
kulrang, oq yoki rangli 
Mineral 
bog‘lovchilarni 
ishlatilishiga qarab va 
xossalariga ko‘ra 
havoda qotadigan 
bog‘lovchi moddalar 
va gidravlik 
bog‘lovchi 
moddalarga 
bo‘linadi. 
Portlandsement ham 
havoda ham 
namlikda qotishi 
mumkin. 
Portlandsement 
klinkerini gips 
qo‘shib tuyib olinadi. 
Portlandsementning  
maydalik darajasi 
Xomashyo 
tarkibida 25% 
gacha 
giltuproq 
bo‘lishi 
Klinkerga har 
xil 
qo‘shimchalar 
qo‘shib turli 
portlandsement 
olinishi 

---

198 
 
bo‘lishi mumkin. 
O‘zbekistonda 6 ta sement 
zavodlari mavjud 
(Bekobod, Ohangaron, 
Navoiy, Angren, Quvasoy, 
Jizzax) 
2500-3000 sm
2
/g, 
qotish muddatlari 45 
minutdan 10 
soatgacha, markalari 
400, 500, 550, 600. 
Portlandsement 
xossalari, unga 
qo‘shiladigan aktiv 
minerallari va 
plastifikatorlarga 
qarab har xil turlarga 
bo‘linadi. 
Portlandsement 
turlariga qarab 
qurilishning turli 
sohalarida ishlatiladi  
 
TEST 
1.  Portlandsement  _______________  yilda    _______________  tomonidan  ixtiro 
qilingan. 
2. Portlandsement qanday material? 
A) Havoiy bog‘lovchi 
B) Gidravlik bog‘lovchi 
V) Avtoklavda qotadigan bog‘lovchi 
G) Organiq bog‘lovchi 
3. Oddiy portlandsementning maydalik darajasi? 
A) 1500-2000 sm
2
/g 
B) 2000-2500 sm
2
/g 
V) 2500-3000 sm
2
/g 
G) 3000-3500 sm
2
/g 
4. Portlandsement qanday bin ova inshootlarda ishlatiladi? 
A) Bino va inshootlarning yer osti qismlarida 
B) Bino va  inshootlarning yer usti qismlarida 

---

199 
 
V) Faqat nam sharoitlarda 
G) A va V javoblar to‘g‘ri. 
5. Portlandsement klinkerini to‘yishda gipsni qo‘shishdan maqsad nima? 
A) Klinkerni maydalashni osonlashtirish 
B) Sement qotish jarayonini me’yorlashtirish 
V) Sement qotish jarayonini tezlashtirish 
G) Hech qanday ahamiyatga ega emas. 
6. Portlandsementning turlariga ko‘ra ishlatilish sohalarini aniqlang. 
I. Oddiy portlandsement: II. Kengayuvchi portlandsement: 
A) Beton va temir-beton buymlar tayyorlashda 
B) Yaxlit beton vat emir-beton qurilmalar tayyorlashda 
V) Oldindan zo‘riqtirilgan temir-beton qurilmalarda 
G) Bin ova inshootlar qurilmalarning buzilgan qismini ta’mirlashda 

---

200