Qurilish vazirligi toshkent arxitektura qurilish instituti

Gipsning xossalari, xususiyati, ishlatish sohasi. Gipsni qotish nazariyalari  
Gips bog‘lovchilarni  tishlashish va qotishi 
Bu jarayon Quyidagi reaksiya bo‘yicha o‘tadi: 
SaSO
4
∙0,5N
2
O

1,5N
2
O

 SaSO
4
∙2N
2
O 
Bog‘lovchi  moddalarning  tishlashib  qolishi  va  qotishi  u  suv  bilan   
aralashtirilganda xamir hosil qilishga asoslangan. Bu xamir ma’lum mustaxkamlikka 
ega  bo‘lgan  qattiq  toshsimon  gipsga  aylanadi.  Tishlashib  qolish  jarayoni  shunday 
sodir  bo‘ladi:  yuqori  xarakatchanlikka  ega  bo‘lgan  plastik  xamir  zichlashadi  va 
qotadi, so‘ngra qattiq jismga aylanadi. Va bu tishlashib qolish tugagan holatga to‘g‘ri 
keladi.  Tishlashib  qolishning  fizik  va  kimyoviy  hosil  bo‘lishida  mustaxkamlikning 

---

193 
 
ortishi  kuzatiladi  va  o‘zidagi  moddalarning  bo‘lmaydi,  chunki  xali  modda 
zarrachalari orasida bog‘lanish bo‘lmaydi. 
Uchinchi davr - kristallanish va qotish cho‘kmaning kristall o‘simtaga aylanishi 
bilan  xarakterlanadi.  Bunda  juda  oz  miqdorda  issiqlik  ajralib  chiqadi,  massaning 
mexanik  mustaxkamligi  ortadi.  Yarim  molekula  suvli  gipsning  suv  bilan  bevosita 
zarracha  yuzasida  ta’sirlashuvini  (qayta  kristallanish  yoki  kristall  o‘simtaga  chek 
berib) hozirgi vaqtda ko‘pgina tadqiqotchilar tan olishmaydi. 
Hozirgi  davrda  ko‘pchilik  olimlarning  fikricha  yarim  suvli  gipsni  tishlashish 
boshlanishi  va  qotishi  ikkita  nazariya,  ya’ni  Le-Shetele  va  Baykov  A.A. 
nazariyalariga binoan o‘tadi. 
Gidratlanish  (kotish)  –  bu  gips  bog‘lovchi  moddalarning  suv  bilan  birikish 
jarayonidir. Bunda yarim molekulali suvli gips qaytadan kristall holatdagi ikki suvli 
gipsga aylanadi: