Qurilish mexanikasiga kirish

7.2. Inshootlar hisoblash sxemalarini tanlash.
Muhandislik inshootlari odatda sterjen, balka, plastina, qobiq va xajmiy jismlar singari turli konstruktiv elementlarni tegishli ravishda o‘zaro biriktirish yo‘li bilan hosil qilinadi. Demak, yaxlit inshoot alohida elementlardan tashkil topgan murakkab sistema hisoblanadi.
Inshootlarni hisoblaganda, ayrim elementlarning o‘lcham va shakllarini, ular orasidagi bog‘lanishni aniq hisobga olish nazariy jihatdan yo imkoni yo‘k, yo o‘ta murakkab ishdir. Shuning uchun qurilish mexanikasida boshqa fanlardagi singari ilmiy abstraksiya usulidan foydalanib, mavjud inshoot hisoblash sxema bilan almashtiriladi.
H i s o b l a sh s x e m a s i — inshootning soddalashtirilgan tasviri bo‘lib, unda yuk ta’siridagi inshootning asosiy ko‘rsatkichlari mujassamlashgan bo‘ladi. Hisoblash sxemalarida sterjenlar — o‘klar bilan, plastinalap — o‘rta sirtlar bilan, ko‘ndalang kesimlar — yuza va inersiya momentlarining son qiymatlari bilan, real tayanchlar ideal tayanchlar bilan almashtiriladi; yuklar o‘qlarga qo‘yilgan deb faraz etiladi va h.k. Inshootlar hisobi ana shunday hisoblash sxemalari orqali amalga oshiriladi.
2.1-rasmda bir oraliqli ko‘prik (a) hamda balka deb ataluvchi uning hisoblash sxema (b) tasvirlangan. 2.1- rasm, v-da uch oraliqli ko‘prik hamda rama deb ataluvchi uning hisoblash sxemasi (g) berilgan. Yo‘l qoplamasining vazni hamda ko‘priknnng hususiy og‘irligi balkaga tekis yoyiq kuch sifatida ta’sir etadi. Balkada tashqi kuchlar va harorat ta’sirida bo‘ylama kuchlar hosil bo‘lmasligi uchun uning tayanchlaridan biri qo‘zg‘aluvchan, ikkinchisi qo‘zg‘almas qilib ishlanadi.
Inshootning hisoblash sxemasini tanlash murakkab, ayni paytda, muhim masalalardan biridir. Hisobning sifati, ya’ni uning aniqligi ko‘p jihatdan, hisoblash sxemasining qanday tanlanishiga bog‘liq.
Agar hisob noto‘g‘ri tanlangan hisoblash sxemasi bo‘yicha bajarilgan bo‘lsa, u o‘ta aniq usullar bilan hisoblangan takdirda ham to‘g‘ri natija bermaydi.