Qurilish materiallari va buyumlari

 
3-ISH. G‘ISHTNING G‘OVAKLIGINI ANIQLASH (hisoblash usuli bilan) 
Umumiy tushuncha va hisoblash formulasi. 
Materialning g‘ovakligi deganda, material hajmining 
g‘ovaklar bilan to‘lganlik darajasi tushuniladi. Materialning hajmi ayni paytda g‘ovaklar va kovaklarni 
ham o‘z ichiga olishi mumkin. G‘ovaklar materialning suv yoki havo bo‘lgan mayda teshiklaridan iborat, 
kovaklarni esa erkin to‘kib qo‘yilgan materialning bo‘laklari orasidagi katta bo‘shliqlar tashkil etadi. 
Qurilish materiallarining g‘ovaklilik darajasi har xil bo‘ladi. Masalan, shisha va metallning g‘ovakligi 
0%ni, g‘ishtniki 25-35% ni, oddiy og‘ir betonniki 5-10% ni, gaz betonniki 55-85% ni, poroplastniki esa 
90-95% ni tashkil etadi. 
Sochiluvchan materialning haqiqiy g‘ovakliligi oddiy g‘ovaklik deb ataladi va quyidagi formula 
yordamida topiladi. Bizning misolimizda materialning to‘kma zichligi, haqiqiy zichlik o‘rnida, material 
donalarining o‘rtacha zichligi olinadi.

---

-
113 -
Hisoblash formulasi

100
1
0









х
F


 
G‘ishtning zichligi -………….g/sm
3
G‘ishtning o‘rtacha zichligi -…………g/sm
3
G‘ishtning g‘ovakligi - ……………% 
4-ISH. G‘ISHTNING SUV SHIMUVCHANLIGINI ANIQLASH 
Asbob va uskunalar.
Quritish javoni, suv, suv solishga idish, tarozi. 
Ishlash tartibi.
3 ta butun yoki yarimta g‘isht harorati 15-20
0
S li suv to‘ldirilgan idishga 48 soat 
yoki qaynab turgan suvga 4 soat solib qo‘yib suvga to‘yintiriladi. SHu muddat o‘tganidan keyin ular 105-
110
0
S issiqda, to massasi o‘zgarmaydigan bo‘lguncha quritiladi; so‘ngra tarozida ketma-ket ikki marta 
tortiladi, birinchi marta tortib aniqlangan massa bilan ikkinchi marta aniqlangan massa orasidagi 
tafovut 0,2% dan katta bo‘lmasa, uni barqaror massa deyish mumkin. G‘ishtlar obdon soviganidan 
keyingina tarozida tortilishi lozim. Quritilgan g‘ishtlar birinchi marta tortilib, oradan kamida 3 soat 
o‘tgach (ularni quritish va sovitishga ketgan vaqt ham shu hisobga kiradi), ular ikkinchi marta tortib 
ko‘riladi. G‘ishtlarni suvga to‘yintirish tartibi quyidagicha: g‘ishtlar harorati 15-20
0
S li suv quyilgan 
idishga solib qo‘yiladi, suvning sathxi g‘ishtning ustki yuzasidan hisoblaganda 2-10 sm baland bo‘lishi 
lozim. G‘ishtlar 48 soatdan keyin suvdan olinadi, xo‘l latta bilan artiladi va darxol tarozida tortiladi, 
g‘ishtdan tarozi pallasiga oqib tushgan suvning massasi ham g‘ishtning massasiga qo‘shiladi. 
№ 
O‘lchamlari, sm 
Hajmi,
sm
3
Quruq 
massasi, m 
Suv shimgan 
massasi, m
1 
Vazni bo‘yicha 
suv shimuv-
chanlik, % 
Hajm bo‘yicha 
suv shimuvchan-
lik, % 
uzun-
ligi 
eni 
baland-
ligi 
1 
2 
3 
Hisoblash formulasi: 


;
100
1
m
m
m
C
ш






