Qurilish materiallari va buyumlari

 
1-ISH. G‘ISHTNING O‘RTACHA ZICHLIGINI ANIQLASH 
Umumiy tushunchalar.
O‘rtacha zichlik deganda, tabiiy holatdagi materialning (g‘ovaklari, 
kovaklari bilan birgalikdagi) massasini uning hajmiga bo‘lgan nisbati tushuniladi. 
Asbob va uskunalar.
Tarozi, shtangensirkul yoki lineyka, quritish javoni.
Ishlash tartibi.
To‘g‘ri geometrik shaklli namunalar (sinovdan o‘tkaziladigan uchta namuna 
tayyorlanadi) quritish javonida 110±5
o
S haroratda quritiladi. Namunalar shtangensirkul yordamida 
o‘lchanib, hajmi hisoblanadi, so‘ngra namuna texnik torozida tortiladi. Kub yoki shunga o‘xshash 
shakldagi namunaning har uch joyidan eni va balandligi bo‘yicha o‘lchanadi (a
1
, a
2
, a
3
, v
1
, v
2
, v
3
, h
1
, h
2
, 
h
3
) va har yoqning o‘rtacha arifmetik qiymati qabul qilinadi. Tomonlarining o‘lchami 100 mm dan 
oshmaydigan har xil shakldagi namunalar 0,1 mm gacha aniqlikda o‘lchanishi, tomonlarning 
o‘lchamlari 100 mm va bundan katta bo‘lgan namunalar esa 1,0 mm gacha aniqlikda o‘lchanishi lozim. 
Har bir g‘ishtning og‘irligi torozida tortiladi va qiymatlar yozib olinadi. Massasi 500 g dan engil 
namunalar 0,01 g gacha aniqlikda, massasi 500 g va bundan og‘irroq namunalar esa 1,0 g gacha 
aniqlikda tortilishi kerak. Namunaning hajmi va massasi ma’lum bo‘lgach, berilgan formula yordamida 
uning o‘rtacha zichligi hisoblab topiladi. 
№ 
O‘lchamlari, sm 
G‘ishtning 
hajmi, sm
3 
G‘ishtning 
massasi, g 
G‘ishtning o‘rtacha 
zichligi, g/sm
3
uzunligi
eni
balandligi 
1

---

-
112 -
2
3
O‘rtacha zichlikning o‘rtacha qiymati - ….. kg/m
3 
Hisoblash formulasi: 
namuna (g‘ishtni) hajmini aniqlash uchun
ўр
ўр
ўр
h
b
a
V

, 
Namunaning (g‘ishtning) o‘rtacha zichligini aniqlash uchun
v
m

0
