Qurilish materiallari va buyumlari

13-ISH. SHAG‘AL TARKIBIDAGI CHANG ARALASHMALARINI ANIQLASH 
Texnikaviy talablar. 
SHag‘aldagi changsimon zarralar, gil va loyqa zarralari zararli aralashma 
hisoblanadi. Ular shag‘al donalarini qoplab olgan bo‘ladi, ularning sementtosh bilan tishlashuviga xalal 
beradi, bundan tashqari beton qorishmasiiing suvga talabinn oshiradi, betonning mustahkamligini va 
sovuqqa bardoshliligini pasaytiradi. SHag‘aldagi bunday aralashmalarning umumiy miqdori shag‘alni 
suvda ivitish yo‘li bilan aniqlanadi. SHag‘al ivitilganida mazkur aralashmalar (0,05 mm dan maydaroq 
zarralar) shag‘al zarralaridan ko‘ra sekinroq cho‘kadi, shu tufayli ularni shag‘aldan osonlikcha ajratib 
olish mumkin. 
Asbob va uskunalar. 
Idish, tarozi, quritish javoni, vaqt o‘lchagich, suv, shisha tayoqcha. 
Ishlash tartibi. 
SHag‘aldan ularni (changsimon zarralarini) ajratib olish tartibi quyidagicha: 
massasi o‘zgarmaydigan bo‘lguncha quritilgan va elangan (g‘alvir ko‘zlarining diametri 5 mm) 
namunadan tarozida 1000 g tortnb olinib, idishga solinadi va ustiga suv quyiladi. Suv sathi shag‘al qatlami 
yuzidan taxminan 200 mm yuqori bo‘lishi lozim. SHag‘al 2 soat ivitib qo‘yiladi, uni davriy ravishda shisha 
tayoqcha bilan aralashtirib turiladi, 2 soatdan keyin shag‘al jadal qorishtirilib, so‘ngra 2 minutcha 
tindiriladi, loyqa suv idishning pastki qismidagi ikki teshikdan boshqa idishga bo‘shatib olinadi. Bunda 
shag‘al tepasida qolgan suvning sathi 30 mm dan pasayib ketmasligi lozim, Bo‘shatib olingan suv o‘rniga 
idishga ilgarigi sathga etkazib toza suv quyiladi, shag‘al yana shisha tayoqcha bilan qorishtirilib, 2 
minutcha tindirib qo‘yiladi va loyqa suv yuqorida aytilganidek, yana bo‘shatib olinadi. Idishdan tip-tiniq 
suv tusha boshlaguncha shag‘al shu tariqa yuvilaveradi. YUvilgan namuna to massasi o‘zgarmaydigan 
bo‘lguncha quritiladi va zararli aralashmalarining umumiy miqdori 0,1% gacha aniqlikda formula 
yordamida hisoblanadi. 
Hisoblash formulasi: 
%
100
1
2
1



m
m
m
W
Bu erda:
1
m
- 
shag‘alning idishda ivitilgandan oldingi massasi, g;

2
m - shag‘alning idishda ivitilgandan keyingi massasi, g.