Qurilish materiallari va buyumlari

1-rasm. Asbotsement buyumlar ishlab chiqarish quyuvchi mashina sxemasi
1- metall vanna; 2- asbotsement massa uzatuvchi tarnov; 3- konveyer lentasi; 4- siquvchi val; 
5- asbotsement massa qatlami; 6- vakuum quticha; 7- formatli baraban; 8- etakchi- val; 9- 
tortuvchi valik; 10- metall to‘r tortilgan baraban. 
Asbotsement buyumlarning qotishi
ikki bosqichdan iborat: zavod xududida 
transportirovkalash uchun etarli bo‘lgan dastlabki mustahkamlikgacha qotirish va markadagi 
mustahkamlikgacha qotirish.
Qoliplangan buyumlar normal sharoitda 6-8 s davomida saqlangach, bug‘lash kameralarida 50-60
0
S 
haroratda 12-13 s davomida issiqlik bilan ishlov beriladi.
Quvursimon va shu kabi buyumlar dastlabki qotishi suvli basseynlarda 20
0
S kam bo‘lmagan 
haroratda 3-8 sut. davom etadi.
Portladsement asosidagi buyumlar iliq omborxonalarda normal sharoitda kamida 7 sut davomida 
qotishi oxiriga etkaziladi. Kvars kukunli sement asosidagi buyumlar qotishi avtoklavlarda 0,8 MPa 
bug‘ bosimi ostida va 172-174
0
S haroratda 12-16 s davomida oxiriga etkaziladi.
Mexanik ishlov berish
operatsiyasi buyumlarning dastlabki Yoki yakuniy qotish 
jarayonlaridan keyin amalga oshiriladi: listlar burchak qirralarini kesish, quvurlar Yon tomonlarini 
kesish, bosimli quvurlar Yon tomoniga faskalar ochish va boshqalar.
Asbotsement buyumlarning turlari
Asbotsement buyumlarning asosiy turlariga tombop, devorbop, bezak, pogonajli quvurlar va 
maxsus buyumlar kiradi.
Tombop buyumlar.
Tombop asbotsement buyumlarga quyidagilar kiradi: turli profildagi 
to‘lqinsimon listlar va ular uchun fason qismlar, yirik o‘lchamdagi Yopma yassi plitalar, 
armaturalangan konstruktiv Yopma (nastil), ekstruziya usulida tayyorlangan panellar, kam qavatli 
binolar uchun tombop plitkalar va boshqalar.

---

- 77 - 
To‘lqinsimon profillangan listlar (9.8, a-rasm) oddiy, o‘rtacha, yuqori va unifitsirlangan 
profillarda tayyorlanadi. Profillangan listlar uzunligi 1200-3300 mm, to‘lqin qadami 115-350 mm 
bo‘ladi. Buyumning massasi 9-98 kg, egilishdagi mustahkamlik chegarasi esa 16-24 MPa ni tashkil 
qiladi. Hozirgi vaqtda profillangan listlar 1750 mm uzunlikda, 40/150 va 54/200-6 (to‘lqin 
balandligi/to‘lqin uzunligi-qalinligi) tiplarda turarjoy va qishloq xo‘jaligi binolari tomlarini Yopish 
uchun; 54/200-7,5 tipi esa sanoat va qishloq xo‘jaligi ishlab chiqarish bino va inshootlari tomlarini 
Yopish uchun ishlab chiqarilmoqda. Uzunligi 1250mm, 30/130 va 40/150 tiplardagi to‘lqinsimon 
listlar kam qavatli va xususiy binolar qurilishida tombop material sifatida ishlatilmoqda. Sanoat 
binolarini Yopish uchun uzunligi 3300 mm, 145/350 tipdagi VK listlari ishlab chiqarish ko‘zda 
tutilgan.