Qurilish materiallari, buyumlari va konstruktsiyalarini ishlab chiqarish

 Yer osti suvlarining fizikaviy –ximiyaviy xossalari. 
-
Fizikaviy xossalari.
Amaliy masalalarni hal qilishda Yer osti suvlarining quyidagi 
fizikaviy xossalari o‘rganiladi: harorati, rangi, hidi, mazasi, zichligi. 
-
Yer osti suvlarning harorati katta oraliqlarda o‘zgarib, manfiy haroratdan, juda 
yuqori issiqlikkacha (100
0
S) o‘zgarishi mumkin. Harorati bo‘yicha ular; juda sovuq 
suvlarga (harorati 4
0
S dan past), sovuq suvlarga (harorati 4-20
0
S), iliq suvlarga 
(harorati 20-37
0
S), issiq suvlarga (harorati 37-42
0
S) va juda issiq (termalnoy) 
suvlarga (harorati 42
0
S dan yuqori) bo‘linadi. Manfiy haroratli Yer osti suvlari 
doimiy muzgarchilik zonasida tarqalgan. Issiq va termal suvlar, harakatdagi
vulqonlar hududida tarqalgan va chuqur Yer osti suvlari uchun xarakterlidir. 
Boshqa fizikaviy xossalar Yer osti suvining harorati va tarkibidagi Yerigan 
moddalarning sifati va miqdoriga bog‘liqdir.
4
0
S haroratdagi toza suvning eng yuqori zichligi - 1g/sm
3
ga teng. Uning tarkibidagi
Minerallar ga qarab, zichligi ham o‘zgarishi mumkin. Toza oqar suvlar kam 
minerallashgani bo‘lganligi sababli, zichligi 1g/sm
3
yaqin. Minerallashgan okean suvlari 
(35 g/l) zichligi 1,03... 1,08 g/sm
3 
ga teng bo‘lsa, sho‘r suvlarniki esa (300 – 360 g/l) –
1,15... 1,22g/sm
3
ga teng.
Toza suv - rangsiz, mazasiz, hidsizdir. Suvning tarkibida organik moddalar, temir 
oksidlari suzib yuruvchi zarralar uning rangini xiralashtiradi, ta‘mini esa yoqimsiz 
qiladi. Ayniqsa oltin gugurt vodorodli suvdan aynigan tuxum hidi keladi, karbonat
angidridli gaz suvni musaffo qilsa, kalg‘tsiy karbonat – suvga yoqimli maza kiritadi. 
Osh tuzi suvni sho‘r kilsa, magniy va Sulfat natriy tuzlari suvga achchiq tag‘m kiritadi. 
Hamma tuzlar suvning tarkibida birgalikda bo‘lsa, tag‘mi achchiq - sho‘r bo‘ladi. Suvga 
meyo‘rdagi tozalik kiritish uchun ularning miqdori 0,3 – 0,4g/l bo‘lgani kifoya qiladi. 
5.1 – расм. Сувнинг табиатда айланиши; А – кичик; Б 
– катта. 

---

90