Qozoqboy yoldoshev, valijon qodirov, jalolbek yoldoshbekov

xoja
(1480-1547)
Xojaning to‘liq ismi Poshshoxoja ibn Abdulvahhobxoja bo‘lib, millatimiz tarixida davlat va din arbobi, lirik va epik janrlarda bir- dek barakali ijod qilgan betakror adib sifatida alohida o‘rin tuta- di. Toshkentlik mashhur avliyo Zangi Ota avlodlaridan. 1480- yil- da Ashxobod yaqinidagi qadim Niso shahrida shayxulislom Abdul­vahhobxoja oilasida tug‘ilgan.
Dastlab otasidan, so‘ng e’tiborli murabbiylardan tahsil ol- gan Poshshoxoja yigitlik bo‘sag‘asidayoq davlat xizmatiga kirishadi, ya’ni 16 yoshida temuriylar saroyida ishlay boshlaydi. Keyinchalik shayboniylar hukmronligi davrida Nisoga tegishli Darun viloyatiga hokim, Karmana hokimi Jonibek Sulton hukumatida saroy mulozimi vazifalarida ishlaydi. 1529- yilning kuzidan Navoiyning kindik qoni to‘kilgan Hirotning, 1534- yildan esa Balx shahrining shayxulislomi vazifasiga tayin etiladi. Umrining so‘nggi yillarida davlat ishlaridan iste’fo bergan adib Buxoroga qaytadi va butun borlig‘ini badiiy ijodga, xalqning ma’naviy tarbiyasiga bag‘ishlaydi. Xoja 1547- yilda Buxoroda vafot etadi va Bahovuddin Naqshband qabri yonida dafn qilinadi. Xoja XII asrda Buxoroda Abduxoliq G‘ijduvoniy asos solgan mashhur "xojagon” silsilasining ko‘zga ko‘ringan vakillaridan edi. Bu silsila dun- yoga Bahovuddin Naqshband, Xoja Ahror, Abdurahmon Jomiy kabi ko‘plab dovruqli murshidlarni yetkazib bergan.
Xojaning o‘g‘li Hasanxoja Nisoriy "Muzakkiri ahbob” asarida otasining qilgan ishlari, hayot tarzi, axloq-sajiyasi haqida qimmatli ma’lumotlar qoldirgan. Darhaqiqat, Xojaning mavqei zamonasida ba- land bo‘lgan. Bu birgina uning nasl-nasabi sababidan emas, ilmi, fe’li, adolati tufayli ham edi. XVI asrning mashhur shaxslaridan "maxdumi a’zam” nomi bilan shuhrat qozongan Xojagi Kosoniy Xoja haqida fikr yuritib, "shahbozi balandparvoz” (baland uchuvchi lochin) deb baho- lagan ediki, bu bejiz emas. “Muzakkiri ahbob” muallifi Xojaning fazi- latlari haqida so‘z yuritib, she’r ilmini, insho (yozishma san’ati)ni mu- kammal bilganini xabar qiladi. Jumladan, podsholikning chet ellarga jo‘natiladigan xatlarini ham ko‘pincha shu kishi yozgan ekan.