Qoraqalpog’iston davlat universiteti buxgalteriya xisobi va audit (tarmoqlar bo’yicha) ta’lim yo’nalishi

MPC = -----------100

 Δ Yd

Bu erda: MPC (marginal propensity to consume) – iste`molga chegaralangan moyillik.

YUkorida keltirilgan 4-jadval ma`lumotlariga ko`ra ixtiyordagi daromad 410 sh.b.dan 430 sh.b.kacha oshgan xolatda MRSni xisoblaymiz.

Δ S =420 - 405 =15; Δ Yd =430 - 410 = 20;

MRS = (15/20) 100=75%;

Bu shuni bildiradiki, daromad 100 % ga (yoki bir birlikka) o`zgarganda iste`mol 75 % (yoki 0,75)ga o`zgaradi.

Jamgarishdagi o`zgarishning ixtiyordagi daromad o`zgarishdagi ulushi jamgarishga chegaralangan moyillik deyiladi.

Δ S

MRS = ---------- 100

Δ Yd
Bu erda: MPS (marginal propensity to saving) – jamgarishga o`rtacha moyillik.YUkorida keltirilgan misolda:

Δ Yd = 430 - 410 = 20 Δ S = 10 - 5 = 5

MRS = (5/20) 100 = 25%;

SHunday kilib, iste`molga chegaralangan moyillik 0,75 ni tashkil etgan bo`lsa, jamgarmaga chegaralangan moyillik 0,25 ni tashkil etadi. Daromadning o`sgan kismi yoki iste`molga, yoki jamgarmaga sarflanadi. SHu sababga ko`ra iste`mol va jamgarishga o`rtacha moyillik ko`rsatkichlari yigindisi 100%ga yoki koeffitsient ko`rinishida 1ga teng bo`ladi.

MRS + MRS =100% yoki 1.

MRS va MRS ancha barkaror ko`rsatkichlar bo`lib, juda sekin o`zgarishga uchraydilar.

Hozirgi zamon taraqqiyoti, ayniqsa, global moliyaviy-iqtisodiy inqiroz sharoitida ishchi kuchiga bo‘lgan talabning taklifdan sezilarli darajada ortda qolishi ishsizlik muammosining keskinlashuvini ko‘rsatmoqda.

Haqiqatan ham hozirda jahon moliyaviy inqirozining global tus olishi va iqtisodiy inqiroz jarayonlarining kuchayishi natijasida retsessiya va iqtisodiy pasayish, investitsion faollik ko‘lamining cheklanib borishi, talab va xalqaro savdo hajmining kamayishi hamda jahonning ko‘plab mamlakatlariga ta'sir ko‘rsatadigan jiddiy ijtimoiy talofotlar sodir bo‘lmoqda.

Xususan, 2008 yilda jahon miqyosida bevosita xorijiy investitsiyalar oqimi 20% gacha pasayganligi kuzatilgan. Bu holat esa ishsizlik darajasining ortishi bilan bog‘liq jiddiy ijtimoiy muammolarni keltirib chiqarishi mumkin (3.2.1-rasm).

Jaxonning yetakchi mamlakatlari uchun eng og‘ir muammo - bu ishsizlikdir. Jaxon inkirozi boshlanishi bilan zamonaviy iktisodiyotda bandlar va ishsizlar o‘rtasidagi yangi nisbatning vujudga kelganligi xamda yukori darajadagi ishsizlik uning alomatiga aylanganligi to‘g‘risidagi xulosa barcha uchun ma'lum xakikatga aylandi. Aslida, bu boradagi axvol bir xilda emas. Bir tomondan, ishsizlik dastlabki inkiroz xolatlaridan keyin juda sekinlik bilan pasaymokda. Boshka tomondan, jaxonning kuplab mamlakatlari - bu Germaniya, Yaponiya, Markaziy va Shimoliy yevropa mamlakatlarida ishsizlik darajasi inkirozdan oldingi darajasiga kaytdi. AQShda ishsizlik darajasi juda sekinlik bilan, pasayib bormokda va xozirda 7,7% ga kadar tushdi. Albatta, AQShiktisodiyoti uchun "me'yordagi" xisoblangan 4-6% darajaga tushishgacha xali uzok.